Eğitimde sorunumuzun olduğu herkesin malumu. Bunda hemfikiriz. Bir yerde sorun varsa sorunu çözmekten ziyade bir yılan başı ararız. Bulduk mu vururuz abalıya. Keyfimize diyecek olmaz o zaman. Bu şekilde sorunu çözmüş gibi oluruz.
Gözlemlerime göre bakanlık, yetkililer, veli, öğrenci ve halk nezdinde sorun olarak öğretmen görünmektedir. Herkesin ortak algısı, eskiye oranla maddi ve manevi imkanlar var. Okumaya önem veriyor herkes. Kimse eğitimde tasarruf yoluna gitmiyor. Bunca imkanın sağlandığı eğitimde beklenen başarı bir türlü gelmiyor. Eskiden kıt imkanlarla başarı geliyordu da şimdi gelmiyorsa o zaman geriye kim kalıyor? O zaman öğretmenler yetersiz... şeklinde ardı arkası kesilmeyen eleştiriler gelmeye devam ediyor.
Gerçekten eğitimimizin sos vermesinin sebebi nedir? Sorumlu tek başına öğretmen midir? Öğretmen sorumlulardan sadece bir tanesidir zannımca.
Nerede o öğretmenler sahi!.. diye başlarız söze. Ardından bugünkü öğretmenlere döndürürüz keserin ucunu. Evet eskiye oranla öğretmenlerde mesleğiyle ilgili bir itibar kaybı söz konusu. Bunun sebepleri üzerine yoğunlaşmakta fayda vardır. İtibar kaybında öğretmenlerin de payı vardır. Bu itibar kaybının tek nedeni başlı başına öğretmenin kendisi değildir: Yazılı ve görsel medyanın, Bakanlığın, vatandaşın, milli eğitim yöneticilerinin, veli ve öğrencilerinin de payı vardır. Öğretmenler üzerine oluşmuş epey bir algı/tespit vardır. Bu algı ve tespitlerin bir kısmı doğru olmakla beraber bir kısmı da dezenformasyondan ibarettir. Eğitimdeki tüm suçu öğretmene yıkmak gerçekle bağdaşmaz. Eğer tüm suçu öğretmene yıkarak eğitim düzelecekse buyurun hep birlikte öğretmenin üzerine yıkalım bu başarısızlığı.
Eğitim ve öğretimdeki başarısızlığı eleştirmek ve suçlu aramaktan ziyade ilk önce 80'lerden sonra toplumun tüm kesiminde gözle görülür bir şekilde hayat standardı, yaşayış, hayata bakış ve değer yargılarında tümden değişmeler meydana gelmiştir. Bu değişimi hesaba katmadan elde edeceğimiz sonuç sağlıklı olmaz. Toplumun tüm kesiminde isteyerek veya istemeyerek meydana gelen bu değişiklik ister istemez öğretmenlerde de bir değişikliğin olmasına zemin hazırlamıştır. 80'lerden önce hemen herkeste bir ideal vardı bir defa. Her sorumlu makamdaki kişinin birinci önceliği vatana hizmet idi. 80 sonrası bu mantalite dumura uğradı: Artık herkes ilk önce can demeye başladı. Yaptığım hizmetten ilk önce vatandan ziyade kendim faydalanmalıyım. Daha konforlu yaşamalıyım düşüncesi hakim oldu.
Şimdi eğitimdeki başarısızlığın nedenleri üzerinde durmak istiyorum:
1. Her kesimde olduğu gibi öğretmenlerde daha konforlu yaşayayım düşüncesiyle ek işe yöneldi. Çoğu etüt merkezlerinde, kurslarda çalışmaya ve özel ders vermeye başladılar. Devlet okulunda vermekle yükümlü olduğu dersten daha fazlasını kurumu dışında vermek suretiyle eforunu çalıştığı yerin dışında tüketmeye başladı. Tabir yerinde ise öğretmenler "Tam Gün Yasası" çıkmadan önceki doktorların durumunu yaşıyor. Branşı özel ders vermeye, etüt merkezlerinde çalışmaya müsait değilse gayri resmi emlakçilik, oto galericilik yapmaya başladı. Kimi de eşinin veya ailesinin işinde çalışmak suretiyle kendisine bir meşgale bulmuştur. Bazısı da hiç yapamazsa besicilik yapma yoluna gitmektedir. Kimi ziraatla uğraşmakta, kimi de pazarlamacılık yapmaya başladı. Hatta eşi adına açtığı iş yeri işletenler bile var. İstisnalar kaideyi bozmaz ama bir koltukta iki karpuz taşınmıyor maalesef. İkinci işine ağırlık veren birinci asil işini ihmal edebiliyor. Ek işinde yorulan devlet işinde dinlenme yoluna gidiyor. Öğretmenliğin dışındaki ek işler öğretmenin dersine hazırlıksız gitmesine sebebiyet verir oldu.
2. Öğretmenin okulunda tüm gün bulunmaması yine öğretmenin itibarını halk nezdinde düşürmektedir. Çünkü kimi okullar ikili öğretim yapıyor. Böylece öğretmenin yarım günü boşa çıkmaktadır. Ya da çalıştığı okulda ve eğitim bölgesinde yeterince girebileceği ders yükü olmadığından haftanın her günü okula gidememektedir. Kendisini boşlukta bulan öğretmen ya ikinci bir iş yoluna gidiyor, ya da ev-çarşı arasında mekik dokumak suretiyle sürekli halkın arasında gezince insanlar bu öğretmenler de hep boş duruyor denmesine sebebiyet verilmektedir.
3. Öğretmenin 15 günü ocakta, 2 ayı da yazın olmak suretiyle yaptığı 2.5 aylık tatil herkesin gündeminde. Ağzını açan "Öğretmenler 3-4 ay tatil yapıyor" demeye başlıyor. Okulların kapanacağı son haftalarda çocuğunun okula gelmemesini veliler ve esnaf öğretmeni de tatil yapıyor algısına itmektedir. Vatandaş uzun tatil imkanı veren Bakanlığa serzenişte bulunacağı yerde öğretmene kızıyor. Devlet çalışma şartlarını düzenledi, tatili kısalttı da öğretmen mi karşı çıktı anlamakta zorlanıyorum gerçekten.
4. Hiç olmadığı kadar öğretmenlik şeffaf hale geldi: Öğretmen kimsenin çalışma şartlarını ve aldığı maaşını, kazancını ve yan ödemesini bilmediği halde her kesim öğretmenin maaşının ne kadar olduğunu, ek dersini ne zaman alacağını, eylül ayında aldığı 'Eğitim ve öğretim ödeneğini' ve hangi ayda maaşına zam geldiğini, ne zamandan itibaren enflasyon farkı alacağını bilir oldu. Öğretmenlikteki gizemlilik kalktı. Herkes öğretmenin ne yapamayacağını, ne yapması gerektiğini bilir ve öğretmene öğretir noktasına geldi. Çünkü eğitimin görünen yüzünde hep öğretmen vardır.
5. Eski öğretmenini özlemle yad edip "Nerede o eski öğretmenler" diyen veli, "Nerede o eski öğrenciler" demeyi ihmal ediyor. Dün çocuğunu "Eti senin kemiği benim" diyen veli bugün: "Çocuğuma yan bakan karşısında beni bulur noktasına geldiğini unuttu maalesef. Dün eğitimdeki başarısızlığı kendi çocuğunda bulan veli bugün suçu öğretmene atma yoluna gidiyor: "Aslında çocuğum çok zeki, ama okulda ve öğretmende iş yok" diyerek egosunu tatmin etme yoluna gidiyor.
6. Herkes her türlü sorumluluğu öğretmene yüklüyor... Çocuk ders çalışmayacak, okulda ve sınıfta dersin işlenmesini engelleyecek...ne yapıp edip öğretmen iyi ders işleyecek, sınıfı susturacak. Susturma esnasında çocuğa hiçbir şey yapamayacak. Öğretmen hiçbir ceza vermeden tüm maharetini gösterecek. Yani ağzıyla kuş tutacak. Çocuğa bilgi öğretecek, çocuğu uçuracak yani. Asla sınıfta bırakamayacak. Hiç yetkisi olmayan etkisiz eleman olacak ama başarı sağlayacak.
7. Öğretmenlikteki gizemlilik ortadan kalktı...Eskiden öğretmenin sayısı az idi, maaşı az da olsa değerliydi. Şimdi her evde neredeyse bir öğretmen var. Eskiden öğretmen bilginin tek kaynağı idi. Saman kağıdından yapılma deftere ne yazdırırsa bilgiye susamış, hevesliler tarafından ezberlenip yutulurdu neredeyse. Yani bilgiyi öğrenci ilk defa öğretmeninden duyar ve öğrenirdi. Şimdi öğrenci bilgiyi daha okula gelmeden evinden, özel dersten, etüt merkezinden, sanal alemden, yardımcı kaynaktan... öğrenerek geliyor. Ya da öğrenci dersi tam dinlemiyor, nasılsa ben bu bilgileri falan yerden öğrenirim diye düşünüyor. Öğretmenlerin yapması gereken resmi yazılar daha öğretmenlere ve okul idaresine gelmeden sanal alemden, yazılı ve görsel medyadan sağır sultan duyuyor...öğretmen para toplayamaz, yardımcı kaynak aldıramaz, çocukların kulağını çekemez...vs.
8. Bir okulda öğretmen bir hata yapsa veli, vatandaş okulu basar. Görsel ve yazılı medya okulu ve öğretmeni haber konusu yapar. Cumhuriyet savcılığı harekete geçer...Hep birlikte bu öğretmene had bildirilmeye çalışılır. Kimse çalışma şartlarını, ortamı hesaba katmaz. Veli evinde iki çocuğuna sahip çıkamaz, durdurmakta zorlanır. Gerekirse çoluğunu, çocuğunu kırar geçirir. Ama okulda öğretmen eli kol bağlı olacak. Elindeki sihirli değnekle her şeye hakim olacak.
9. Öğretmenin okulda yaptığı bir hareket aynı günde öğrenci sayısınca bir çok eve yayılır. Veli okulu ve öğretmeni çocuğunun ağzıyla tanır ve ona göre yargılar.
10. Öğretmen yardımcı kaynak aldırsa da suçludur, aldırmasa da. Aldırsa aldırıyor denir, aldırmasa "Bu adam niye aldırmıyor" denir.
11. Çocuğu başarılı olan veli kerameti çocuğunda bulur, başarılı olmayan ise tüm suçu öğretmene atar.
12.Mevzuatta, eğitim sisteminde yapılan değişikliklerden en büyük darbeyi öğretmenler yer. Vatandaştan gelebilecek her türlü eleştirilere öğretmenler muhatap olur. Bir sistem daha oturmadan diğer sisteme geçilmektedir.
13. Öğretmen önüne gelen hiçbir öğrenciyi eleme yoluna tabi tutmadan mezun etmek zorundadır. Okulun altını üstüne getiren ile örnek öğrenci aynı okul ve aynı sınıf ortamında mezun edilecektir. Ben okumayacağım diye bar bar bağıranları bile "Sen okuyacaksın yavrum" demek zorundadır. Çürükleri ayıklamadan aldığı gibi mezun etmelidir.
14. Okullardaki sık sık öğretmen ve idareci değişimi de yine eğitim ve öğretimdeki başarısızlığı getiren etkenlerden biridir. Eskiden yaz döneminde bir defa yapılan yer değişimi neredeyse tüm yıla yayılmıştır. Bir seyir oyunu olan futbolda bile oyuncu maçlar başlamadan aylar öncesinden satın alınır, takıma monte etmeye çalışılır, uyum süreci atlatılmaya çalışılır. Okullarda ise dönem içerisinde sürekli değişikliğe gidilmektedir. Öğretmenin bir okula uyum süreci nedense dikkate alınmaz.
15. Öğretmen alımında sürekli olan belirlenmiş bir atama kriteri yoktur. Bakanlığın plansızlığını nedense hep okullar çeker. Bakanlığın yıllara göre branş bazında bir öğretmen planlaması yoktur. Üniversiteler durmadan mezun vermektedir. Dışarıda atanmayı bekleyen binlerce alternatifi var öğretmenin. Bir defa alternatifi olan bir mesleğin asla itibarı olmaz. Şimdilerde her branştan fazla mezun atanmayı beklerken Bakanlık dünkü öğretmen ihtiyacını alan değişikliği, ücretli öğretmen, sözleşmeli öğretmen, alanı dışından atamak suretiyle gidermeye çalıştı. Haftalık ders saatlerinde yapılan sık değişiklik bazı branşlarda fazlalığa sebebiyet verirken bazılarında da ihtiyacın doğmasına sebep oldu. Çocuğu iyi bir bölümü kazanamayan vatandaş: "Okusun, hiçbir şey olamasa öğretmen bari olur" düşüncesiyle hareket eder oldu.
16. Bir çok öğretmen okumuyor, 4-5 yılda fakülteden öğrendiğine hiç ilave yapmadan emekli oluncaya kadar öğretme yoluna gidiyor.
17. Bakanlık, MEM yetkilileri ve vatandaş okullarda her türlü etkinlik olsun, okullar sadece akademik başarıya odaklanmamalı, çocuklar sosyalleşmeyi okullarda öğrenmelidir, okullarda durmadan aktivite yapılmalıdır düşüncesine sahip. Okul bitince de "Sayın müdürüm, değerli öğretmenim! Nerede senin akademik başarın" diyerek hesap sorma yoluna gidiyor. İyi de siz hesap sorabilirken öğretmen size ve çocuğunuza: "Niye şu soruları çözmedi, niye çalışmadı, niye zayıf aldı" diyerek hesap soramıyor.
18. Sayıları bir milyonu bulan öğretmen camiası toplumun bir aynasını temsil eder. Bu büyük camia içerisinde her türlü insanlar görev yapabilir. Bu büyük camia içerisinde öğretmenlik yapmaması gereken, ehil olmayan kişiler de barınmaktadır tıpkı toplumun diğer iş bölümlerinde de olduğu gibi. Diğer meslek gruplarında biri bir hata yaptığı zaman Türkiye gündemine, basın ve medyaya fazla konu olmaz. Ama bir öğretmen kazara bir çocuk dövse, çocuğun sülalesi, devlet, basın kapının ağzına birikir öğretmeni linç etmek için. Öğretmeni biri bir sapıklık yapar, o okuldaki diğer öğrenciler etkilenir mi demeden basında haber konusu yapılmaktadır. Son zamanlarda sapık ararsanız, PKK'lı ve FETÖ örgütüne mensup birilerini ararsanız bol miktarda öğretmenler arasında bulabilirsiniz. Neredeyse darbeye katılan polis ve asker unutuldu, öğretmenler hala gündemdeki yerini korumaktadır. hangi taşı kaldırsanız maalesef öğretmen çıkıyor altından. Suç makinesi mübarekler! Bu meselenin de iyice irdelenmesi gerekiyor.
19. Öğretmenin yetkililer tarafından kamuoyu önünde eleştirilmesi öğretmenlerde de motive eksikliğine zemin hazırlamaktadır.
20. Okullarda görev yapan müdür ve yardımcısının belli bir kriter konmaksızın sürekli değişikliğe tabi tutulması... Öğretmenliğinin çoğunu müdürlük yaprak geçiren, bu arada asıl mesleği öğretmenliği unutan kişilerin öğretmenliğe döndürülmesi, hiç kriter konmadan ve idarecilik tecrübesi olmayan kişilerin yönetici yapılması da öğretmenin itibar kaybına sebebiyet veren etkenlerdendir.
Öğretmenin itibar kaybetmesinin öğretmenden ve öğretmenin dışından kaynaklanan bazı nedenlerini ifade etmeye çalıştım. Daha başka nedenler de vardır mutlaka. Öğretmen itibar kazanmadan eğitim ve öğretime katkısı olamaz. Biz eğitim ve öğretimden başarı bekliyorsak öğretmenleri tu kaka yaparak bir yere varamayız. Bu günün öğretmeni dünün öğretmenine göre daha bilgili, dünün öğretmenine göre daha az okuyor. Dünün öğretmenine göre ideali kalmamış. Toplumda bilerek veya bilmeyerek oluşturulan algı onları da okul ortamından soğutmuş, uzatmalara oynamaya itmiştir. Öğretmenin her şeyden önce tıpkı öğrenci gibi motiveye ihtiyacı vardır. Nasıl ki "Tam Gün Yasası" çıkmadan önce özel muayeneden beri gelmeyen, hastanede hastalarını adam akıllı muayene etmeyen, kimsenin beğenmediği doktorlardan bugün hastanelerde fazlasıyla faydalanılıyorsa öğretmenlerden de çok iyi fayda mülahaza edilebilir. Yeter ki objektif kriterler ortaya konsun, öğretmen alımından, öğretmen nakline varıncaya kadar bir dizi değişmez kurallar konsun. Öğretmenin eğitimi başarıya götürmek için veli ve öğrenci üzerinde yaptırımı olsun, eleme sistemi uygulansın, hangi öğretmenin ne kadar süreyle nerede çalışabileceğinin kriterleri belirlensin, hangi yere, ne zaman geleceği takvime bağlansın, öğretmenin öğrencisine neyi verebildiği, neyi veremediği objektif kriterlere göre belirlensin. Öğretmene hesap sorulabildiği gibi diğer paydaşlarına da hesap sorulabilsin. Çalışan, görevini hakkıyla yapan ödüllendirilsin, Görevini savsaklayan kişi ile yol ayrımına gidilsin.
Öğretmen camiası neyi, nerede, niçin eksik yaptık bunun öz eleştirisini yapsın. Öğretmen kendi kendini değerlendirmeye tabi tutarken veli eksikliğim nedir diyebilsin, Bakanlık nerede hata yaptım, öğrenci bu başarısızlıkta benim payım nedir diyebilsin...Herkes kendini eleştirsin. İnanın, başarı kendiliğinden gelir. Yeter ki derdimiz eğitim olsun, herkes kendi işini ve üzerine düşeni yapsın, üzüm yemek olsun.
Niyetimiz üzüm yemek değil de bağcıyı dövmekse vurun abalıya...işte öğretmen burada. 22/10/2016
