Gıdada Taklit ve Tağşiş *

Tarım ve Orman Bakanlığı gıdada taklit ve tağşiş yapan firmaları 2012 yılından beri belirli periyotlarla İnternet üzerinden kamuoyuna duyurmaktaydı. 

2 Ekimden itibaren ise gıdada hile yapan firmaları günlük yayımlamaya başladı. 

Değerlendirmeye geçmeden önce taklit ve tağşişin ne olduğunu bir hatırlayalım. 

Taklidin ne olduğunu hepimiz biliriz ve gündelik hayatta kullanırız. Tağşişin ise gündelik hayatta kullanıldığına pek şahit olmadım. Bu kelimeyi zaman zaman Tarım ve Orman Bakanlığı gıdada hile yapan işletme ve firmaları yayımlayınca duymaya başladık. 

Taklit, "Gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin şekil, bileşim ve nitelikleri itibariyle kendisinde olmayan özelliklere sahip gibi gösterilmesi"; tağşiş, "Gıda maddelerinin mevzuata veya izin verilen özelliklerine aykırı olarak üretilmesi hali" demektir. 

Bakanlık 2 Ekimden itibaren hile yapan firmaları, markalarıyla, uygunsuzluğun gerekçesini de yazmak suretiyle yayımladığına göre anlaşılan o ki Bakanlı,  üretilen ürünlerdeki hilelerin önüne geçemiyor. Firmalar yine hile yapmaya devam ediyor. 

Hileli mal üretmenin cezası yok mu ki firmalar hile yapmaya devam ediyor ya da verilen cezalar caydırıcı mı değil. 

Gıdada hile yapanlara ne tür ceza var diye Tarım ve Orman Bakanlığının sayfasına baktım. 5996 sayılı Kanunda 2020 yılında yapılan değişiklikle hileli mal üretenlere, bu ürünleri piyasaya arz eden işletmecilere ve bu ürünleri perakende satanlara verilen cezalar ağırlaştırılmış. Bu suçu işleyenlere hapis ve adli para cezası, gıda sektörü faaliyetinden men ve 2024 güncel rakamlarıyla 26 bin ila 10,5 milyon para cezası öngörülmüş. 

Sizi bilmem ama bana bu cezalar ağır geldi. Cezalar bu derece ağır olmasına rağmen hala hileli mal üretiliyorsa belli ki firmalar için bu cezalar yeterli değil.

İşin ucunda hapis, para cezası ve gıda sektöründen men olmasına rağmen hileli mal üretiminin devam etmesini anlayamıyorum.

Beni düşündüren, acaba cezalar bu Kanunda olduğu gibi tam uygulanmıyor mu? Mesela hapis cezası kaç yıl? Öyle zannediyorum, verilen ceza beş yılın altında. Firma yetkilisi ceza alsa bile ceza erteleniyor ya da adli kontrol şartı ile salıveriliyor. Bu da cezanın caydırıcı olmasını engelliyor. Para cezası da belki en alt limitten veriliyorsa demek ki firma için 26 bin lira çok bir para değil. Herhalde bu cezanın en caydırıcı olması gerekeni gıda sektöründen men olması gerekir. Çünkü bu ceza işletmenin kapatılması demektir.

Cezası bu kadar ağır olmasına rağmen hileli malın önüne devlet geçemiyor ki çareyi hileli mal üretenleri kamuoyuna duyurmada buluyor. Ey milletim, ben bunlarla başa çıkamadım. Bunları size şikayet ediyorum. Gereğini yapın. Yani bu firma ve üründen alışveriş yapmayın” diyor. 

İlgili Bakanlık veya etkili ve yetkili kişiler kusura bakmasın ama firmaların bu şekil kamuoyuna duyurulması devletin acziyetini ve çaresizliğini gösteriyor bana göre. Unutmayalım ki acziyet ile devlet bir arada bulunmaz. Çünkü devlet demek güç demektir. Vatandaşın sağlığını hiçe sayan suçlu vatandaş ve firma devletin nefesini her daim ensesinde hissetmelidir. Demek ki devlet, devletin soğuk yüzünü tam göstermiyor. Cezaları aşama aşama veriyor. Firmalar o zamana kadar parsayı topluyor. Belki de korunuyor. Gazetelerin yazdığına göre isminin kamuoyuna duyurulmasını mahkeme kararıyla durdurma kararı tamamen firmayı korumaya yönelik. Firmayı koruyalım. Vatandaş ne yaparsa yapsın. 

Merak ettiğim, Tarım ve Orman Bakanlığı, ürünlerde taklit ve tağşiş yapanlara bu güne kadar ne kadar para cezası verdi? Bu firmaların kaçını bugüne kadar gıda sektöründen men etti? Men ettiği işletmelerden kaçı başkasının üzerinden gıda üretimine devam ediyor? Bakanlık bir de firma firma kim ne kadar ne cezası aldı, bunları da açıklarsa kamuoyu bilgilenmiş olur.

*11.10.2024 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır. 

Park ve Bahçelerdeki Cam Kırıkları

Bugün bir sitenin parkına 5-10 dakikalığına arabamı park ettim. İndiğim zaman gördüm ki arabanın tekerinin yanında maden suyu şişesinin un ufak olmuş parçalarını gördüm. 

Şişe buraya atılmamış. Özellikle kırılmış. Cam kırığının bazıları büyük kalmış. Ayağını bassan ayakkabını deler geçer. Kazara yalın ayak olsan, ayağını parçalar. Arabanın tekeri bassa lastiği patlatır.

Konya İstasyonunun Havzan tarafındaki araç park yeri de bu şekil şişe kırıklarıyla dolu. 

Gördüğüm bu manzara sadece bu sitenin ve İstasyon parklarına ait değil, çoğu yol kenarlarında, yürüyüş parkurlarında, park ve bahçelerde ve umum yerlerde ya kırılmış ya da içildikten sonra duvara, duvar kenarına, bankın üzerine vb. yerlere bırakılmış bir şekilde görmek mümkün.

Bu tür cam şişelerinin içildikten sonra çöp kutusuna atılması gerekirken atılmayıp umum yerlere rastgele bırakılmasından geçtim. Niçin kırılıyor, inanın, anlamış değilim. 

Belli ki birileri tıka basa yedikten sonra mideyi rahatlatmanın yolu olarak maden suyu içmede buluyor. İçsin, afiyet olsun. Hoş o mideyi değil maden suyu, bir süre hiçbir şey rahatlatmaz. İçtiğiyle kalsa iyi. İçilen maden suyu şişeleri bu tür yerlerde özellikle kırılıyor ve kırmaktan zevk alınıyor. 

Öyle zannediyorum, gençler kırıyor bu şişeleri. İşin garibi içtiğiniz maden suyu şişesini kırın, un ufak edin diye ne ailesi söyler ne okul söyler ne de toplum. Buna rağmen bu çocuk veya gençler nereden ve kimse öğreniyor bu şekil şişe kırmayı. Herhalde bu çocuk veya gençler özellikle umum yerlerde bu şekil şişe kırıklarına çok rastlıyor ki demek ki içtikten sonra kırılıyor diye belleklerine yerleşiyor. Kısaca bu çocukların hocası bizzat toplumun kendisi. Halbuki herkes içtiği maden suyu şişesini geri dönüşüm veya çöp kutusuna atsa, etrafta kırık veya sağlam hiçbir şişe görünmese, şişe kırmak bu çocukların aklına bile gelmez. 

Hoşça vakit geçirmek için yapılan bu eylem, yanlışlıkla üzerine basan kimseler için ne tür bir tehlike barındırdığını bu çocuklar öğrenmeli ama nasıl? İşte buna verecek bir önerim maalesef yok. 

Aklıma, depozite geliyor. Bakkal, market veya büfeden alınan her maden suyu veya cam şişenin bedeli de alınsa, geri iade edildiğinde bir anlam ifade eden bir meblağ olsa öyle zannediyorum, kimse içtiği maden suyunu kırmaz. İçtikten sonra boş şişeyi gözü gibi korur. Gördüğü bakkal veya markete teslim ederek depozitosunu geri alır. 

Bu depozito alma uygulamasını sadece cam şişelerde değil, pet şişelerde de uygulamak gerek. 

Böyle bir uygulama hem çevreyi temiz tutacak hem toplanan pet veya cam şişeler geri dönüşümde kullanılacak hem de depozite sayesinde temizlik bizzat vatandaşa yaptırılmış olacak. 

Cam şişe veya pet şişe ya da çevreyi kirleten her şey pekala geri iade ile ekonomiye yeniden kazandırılmış olur. 

İyi de bunu kim yapacak? Bunun için büyük organizasyon gerek. Bu çok zor, uygulama imkanı yok denebilir. 

Bu işi devlet organize edecek. Diyecek ki şişe veya pet şişeyi satan depozitolu satacak. Şişeyi getiren para iadesi alacak. Toplanan bu boş şişeler de yeniden ekonomiye kazandırılması için ilgilisi tarafından toplanacak. Geri iadeyi kimse almak istemezse pekala belediyelere bu görev verilebilir. İlk başta aksaklıklar olabilir ama başlanırsa aksayan yönler de düzeltilir. 

Devlet yetkililerine duyurulur. 

Allah Borcu mu Öncelikli, Kul Borcu mu?

Emekli polis olduğunu söyleyen biri aradı. Oğlan evereceğini, ev bulamadığını, falan yerdeki evimi kiralamak istediğini söyledi. Kiraya verme gibi bir düşüncem yok. Evi barkı olmayan bir yakınıma teklif edeceğim. Şayet oturmazsa olabilir dedim.

Tanıdığım akrabamı aradım. Ev aradığını duydum. Falan mevkide oturmak istersen başkasına kiraya vermeyeceğim, uygun fiyata otur dedim. Mevkiinin ters olduğunu söyledi.

Emekli polis ertesi günü tekrar aradı. Ne yaptın, evi verecek misin diye. Eve bakın, beğenirseniz oturun. Yarın evin önünde saat 13.00'de buluşalım dedim. Namazdan sonra buluşalım dedi. Olur dedim. Oğluyla beraber geldiler. Eve baktılar. Evi beğendiler. Bu mevki size ters. Buranın ulaşımı zor. Evi tutmamanız daha iyi olur. Kendi mevkiinizden tutun dedim. O bölgede bulamadık. Burayı tutmaya mecburuz dediler. Ödeyecekleri kira için de makul bir fiyat söyledim. Fiyata da tamam dediler.

Evde oturacak olan yeni evlenecek oğlan, abi evi beğendik beğenmeye. Eşim bu bölgede başka evlere baktı. Bu evin yerleşimi diğerlerinden farklı. Eve bir de eşimle baksak olur mu dedi. Olur dedim. Anahtarı verdim. Akşama doğru eşiyle bakmışlar, tamam tutuyoruz dediler. Geri kalan tüm anahtarları da verdim. Hayırlı olsun dedim. 

Ev sıfır. Daha ilk oturulacak. Ev temizliği için size benim de katkım olsun. Beş yüz lirasını ben vereyim. Bugün ayın beşi, kirayı ayın on beşinde başlatalım. Ben yarından itibaren elektrik, su ve doğal gaz için başvuru yapacağım dedim. Şuralara dolap yaptırsak olur mu dedi. Olur, yaptır, kiradan düşelim dedim. Ankastre şu marka olur mu dedi. Olur dedim. Yani ne istedilerse tamam dedim. 

Evin ertesi günü hem elektrik hem suyu açıldı. Kombiyi taktırdım. Gaz da iki üç gün içinde açıldı.

İlk ay kirayı aldım. İkinci aydan itibaren kiranın yarısını ben yarısını da yaptığı dolap için mobilyacı aldı.

Eylül ayında evlendiler. Düğüne gidemedim. Kirayı verirken şu kadarını kes, benim düğün hediyem olsun dedim. 

Evlendiklerinin ardından on beş gün geçmedi ki kira gününden birkaç gün geçtikten sonra kiraya verdiğim genç aradı. Abi, bunlar dolandırıcıymış. Altınları kaçırmaya kalktılar. Biz ayrılacağız. İki ay uzaklaştırma aldım deyince kiradan geçtim. Daha bismillah demeden ayrılmalarına üzüldüm. Allah kimsenin başına vermesin. 

Kirayı karşı taraftan alın. Ben numaralarını vereyim dedi. Dedim muhatabım sizsiniz. Ben karşı tarafı tanımam. Kirayı şu anda düşünme. Önce kendini bir toparla dedim. 

İki aylık uzaklaştırma sona erdi. Evi boşalttı kiracım. İki aylık kira, bir aylık yakıt bedeli kaldı. 

Ha şimdi verir ha şimdi arar diye on aydır bekledim. Maalesef bir geri dönüş olmadı. Niye böyle yaptı bilmiyorum. 

Şimdi düşünüyorum da evi boşalttığı zaman anahtarı üst komşuya ver demiştim. Sana vereyim abi, bir helalleşelim demişti. Sen anahtarı ver de bir ara helalleşiriz demiştim. Sanırım helalleşmesi, kirayı vermekten ziyade hakkını helal et demekten ibaretmiş. 

Bir ara hal hatır sormak için yazdım. Ne yaptın kendini toparladın mı dedim. İyiyim. Sorun yok. Toparladım abi demişti. Bekledim ki benim de size biraz borcum var. Onu geciktirdim. Şu gün ödeyeyim. Maalesef öyle bir şey göremedim. 

Bir ara durumu anlatan, iki aylık kira ve bir aylık yakıt bedeli var. Ödemeyi düşünüyor musun şeklinde bir şeyler yazdım. Okuduğu halde cevap yazmadı. Ardından yazdığım mesajı da hem ondan hem kendimden sildim. 

Geçti gitti. Giden para beni ne öldürür ne de ihya eder ama insan, abi ödeme imkanım yok. Ben hala düğün borcu ödüyorum, durumum bu da mı diyemez. 

İşin ilginci, durumda paylaştığım her yazıyı okuyanlardan veya yazıya bakanlardan. Belli ki numaram kendisinde duruyor. Silmemiş ve mesajımı da aldığına göre numaramı engellememiş. 

İnanın işin parasında falan değilim ama bu durum garibime gidiyor. 

Bir başka garibime giden ise evi kiralamak için beni arayan, kiralama sürecinde benimle görüşen, kira şu fiyat olsun diye benimle pazarlık yapan ve benimle o süreçte buluşmak için namaz sonrasını söyleyen babanın durumu. Baba bana kaç haftadır cuma mesajı gönderiyor hem de fotoğraflı. Belli ki numaram babasında da duruyor ki cuma mesajı gönderiyor. 

Diyelim ki bu genç ne umdu ne buldu. Çünkü evliliği başlamadan bitti. Bundan sonra da mahkeme süreci var. Bu da epey sürer. Garibimin kira borcunu düşünecek durumu yok. Ne yaptığını bilmiyor. 

Babaya ne demeli? Babanın yaptığı normal mi? Elbette oğlunun mürüvvetinin bu kadar kısa sürmesi babayı da etkilemiştir ama baba cuma mesajı gönderdiğine göre kendinde ve ne yaptığını biliyor yoksa diğer Cuma mesajı gönderenler gibi baba da mu be yaptığını bilmiyor. 

İnanın, babanın bu mesajları bana oğlunun yaptığından daha garip geliyor. Namaza önem veren baba, Allah'a olan borcunu unutmuyor ama kula olan borcunu tınmıyor. En azından benim oğlanın borcu var mı diye insan bir sorar. Bunu sormuyor. Bari numaramı sil. Silmiyor. Bari numarama cuma mesajı bari göndermese. Gönderiyor. Yoksa baba da mı ne yaptığını bilmiyor. Bu arada Allah borcu mu önce gelir yoksa kul borcu mu? Siz ne dersiniz bilmem ama benim önceliğim kul borcu. 

Anlaşılan ilginç bir aile ile karşı karşıyayım. Yukarıda dediğim gibi kiradan geçtim. Evin iki kilidinin çilingir vasıtasıyla kullanılamaz hale gelmesinden, kapının delinmesinden, yerine takılan bir kilidin iğreti durmasından, hem yatak odasına hem salona TV ünitesi koymak için duvarı delmesinden geçtim. Bu durumda ben ne yapayım ne edeyim. 

Her ne kadar ben bir şey yapamasam da en azından baba ile oğul numaramı silse, oğul durumdan beni takip etmese, baba da cuma mesajı göndermese herhalde daha iyi olur. Anlaşılan her ikisi de bana bu süreci unutturmamak için kavilleşmişe benziyor. 

Son olarak Allah herkese huzur versin. İyi kiracı ve iyi ev sahipleri versin. Hepimize akıl, izan, feraset ve basiret versin. Allah herkesi iyilerle ve halden anlayan anlayışlı kişilerle karşılaştırsın.