Dünyada başkanlık sistemini en iyi uygulayan ülke ABD dense yeridir. Çünkü seçimlerin ne zaman yapılacağı, başkanın kaç dönem seçileceği, görev başında iken başkan ölürse, yeni seçime kadar ülkeyi kimin yöneteceği belli.
Aynı zamanda görev, yetki ve sorumluluklar kurumlar arasında dağıtılmış, kendi içinde güç dengesi kurulmuş. Başkanlık sistemi diye tüm yetki ve sorumluluklar başkana verilmemiş. Başkan he dese, pentagon, Beyaz Saray, dış işleri, kongre devreye giriyor. Birçok önemli kararlar ABD Kongresinden geçmesi gerekiyor. ABD kongresinde ise başkanın partisinin üye sayısının fazla olması o kararın geçmesi anlamına gelmiyor.
ABD başkanı kendisinin atadığı kurumlara sözünü geçiremiyor. Atanan kimse özerk kurumun gereğini icra ediyor. Yargısı da böyle merkez bankası da böyle. Kısaca emir, talimat ve beklentiyle iş yapılmıyor.
Özellikle ABD kongresi supap görevi görüyor. İşleyiş belki biraz zaman alır, devlet ağır işler ama ABD’nin menfaati neyi gerektiriyorsa o yönde karar alıyor.
Bizim ülkemize uygulanan CAATSA adı verilen ambargo ve yasakların kalkması da ABD kongresinin uhdesinde. ABD bu kongre sayesinde gücüne güç katıyor, masaya ve zirvelere güçlü bir şekilde oturuyor ve pazarlık gücünü artırıyor. Görünen o ki başkanların icraat ve tasarrufu kongrenin onay ve denetimine tabi. Başkanlar bu şekilde kontrol altında tutuluyor. Çünkü tüm yetki ve sorumlulukların tek kişi elinde toplanması hata ve yanlış riskini artırır.
Sen neymişsin ey ABD kongresi deyip ABD kongresinin işleyişine baktım: Temsilciler ve senato olmak üzere iki bölümden oluşan yasama organı imiş. Toplam 535 üyeden oluşan üyelerin 435’i temsilciler, 100’ü ise senatörden oluşuyor. Temsilciler meclisi üyeleri dar bölge sistemine göre iki yıllığına seçiliyorlar.
Toplam 565 üye sayısını görünce, şaşkınlığım arttı. 2024 rakamlarına göre 340 milyon nüfuslu ABD meclisinde vekil sayısı 565 iken, 85 milyon nüfuslu bizde ise vekil sayısı 600 kişi. Bunun izahı mümkün değil.
Vay be! Dünyaya hükmeden koskoca ABD’nin vekil sayısına bakın bir de bizdeki vekil sayısına. ABD dediğimiz ülke ve kongresi, aldığı kararlarla dünyayı etkilerken bizdekilerin etkisi ise ülke sınırlarıyla sınırlı. ABD kongresi, başkanlarının isteğinin tersine karar alabiliyorken bizde başkan, başbakan ve Cumhurbaşkanı’nın isteğinin Meclisten geçmemesi mümkün değil. Çünkü çoğunluk iktidar partisinde ise her kanun ve karar parmak hesabıyla ve jet hızıyla geçer. Yeter ki başkan istemiş olsun.
Gönül ister ki adı başkanlık olmasa da başkanlık sisteminin uygulandığı ülkemizde de ABD kongresinin işlev, sorumluluk, yetki ve ağırlığı olsun. Mecliste her kanun enine boyuna tartışılacak karar alınsın. Karar alma gecikse de devletin hata ve yanlış yapma riski en aza indirgenir, Meclisin ağırlığı artar, devletin başka ülkelere karşı pazarlık gücü artar, vekillere ve Meclise itibar gelir. Kısaca ABD meclisinin denetim, güç ve işlevi benim ülkemde niye olmasın. Böyle olmayacaksa bu kadar vekile hiç gerek yok. Vekil sayısını bari azaltarak tasarruf edelim.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder