İndi-Bindi, Ekmek ve Çay *

Kaç aydır ürünlerin etiketinin değişmediği, aynı ürünü her gidişimizde aynı fiyattan aldığımız hepimizin malumu. Fiyatlar yüksek olsa da sevindiriciydi bu. Çünkü fiyatlara bir istikrar gelmişti. 

Mayıs enflasyonu ile yıllık bazda enflasyonun zirvesini gördüğümüzü, haziran ayından itibaren enflasyonda gözle görülür bir düşüşün olacağını Hazine ve Maliye Bakanı tarafından açıklandı.

Bu demektir ki bundan sonra fiyatlar düşmese de yerinde sayacak, ürünlere yeni zam gelmeyecekti. En azından ben böyle düşünmüştüm. Fakat benim evdeki hesap tutmadı. Çünkü,

Enflasyonun düşüşe geçeceği günler eli kulağında iken Konya'da;

Bayram öncesi dolmuş indi-bindi ücretlerinin mesafesine göre 15, 18, 20, 23 lira şeklinde güncellenmesi, 

200 gramı 7 lira olan ekmeğin 9 lira yapılması, 

Bayram sonrası esnaf çay ocaklarındaki çayların 10 lira olması, 

Bana manidar geldi. Çünkü o kadar yüksek enflasyonda dolmuş, ekmek ve çay kurtardı ise enflasyon inince hayli hayli kurtarırdı. 

Bildiğim kadarıyla döviz-TL paritesi nicedir yerinde saydığı gibi zaman zaman TL lehine düşüş görüldü.

Akaryakıt ürünlerine de öyle kallavi zamlar gelmedi. Hatta zaman zaman düşüşler oldu. 

Buğdayın zaten hasat zamanı. 

Marketlerde bir kilo çayın fiyatı 140-150 lira civarında. 

Anlatmak istediğim dövizden kaynaklı girdi maliyetlerinde bir artış yok. Üretimde sıkıntı yok. Anormal zamlar yok iken bu üç temel ihtiyaç maddelerinde tüketici aleyhine yeni bir güncelleme yapılması anlaşılır gibi değil. Çünkü toplu taşıma, ekmek ve çay günlük zaruri tüketimlerimiz. 

Pek gündem takip etmiyorum. Öyle zannediyorum, bilmediğim bir artış var ki bu ürünlerde zamma ihtiyaç duyuldu. 

Haydi dolmuş ve ekmek zammını bir tarafa bırakalım. Belki bunlarda başka girdi maliyetleri olmuş olabilir. 

Peki çaya ne diyeceğiz? Daha yakın zamanda esnaf çay ocaklarında çay 5 liradan 8 lira olmuştu. Yeni tarife 10 liranın bir izahı olabilir mi? 

Yine çayın bir kilosu aşağı yukarı bir yıldır 150 lira idi. Geldi ise su fiyatlarına bir artış gelebilir. Asgari ücretin fiyatı ocaktan bu yana aynı. Temmuzda da yeni bir güncelleme yok dendiğine göre. 

O zaman on lira çayı nereye koyacağız? Bu zammı nasıl izah edeceğiz? Çünkü çay dediğimiz çay ve sudan ibaret. Başka katkı maddesine de ihtiyaç yok. 

Bir çay esnafı günlük sattığı 15 çaya, bir kilo çay alabilir. Ki toptan alırsa 150'den de aşağıya alabilir. Ayrıca bir kilo çaydan 300-450 bardak çay çıkıyor ortalama. Yani bir esnaf bir kilo çaydan üç bin-dört bin lira ciro elde ediyor. 

Hasılı sebebi hikmetini bilmediğim için bu üç ürüne gelen zammın izahını yapamıyorum vesselam.

*26.06.2024 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır. 

Küçük İşletmelerdeki Nakit Sevgisi *

Alışverişlerde kredi kartı kullanmak hayatın bir parçası oldu. Çoğu kimse birden fazla kredi kartı kullanıyor. Kart olunca çoğunluk cebinde nakit de bulundurmaz oldu.

Bir zamanlar bir ay daha ötelemek, borcu döndürmek ve asgarisini ödeyerek günü ve ayı kurtarmak için kullanılan kredi kartı, şimdilerde nakit yerine kullanılıyor.

Her alışverişe cepte para olmaksızın giden çoğu kimse, alışveriş yaptığı yerden İban isteyerek aynı anda nakit EFT yapıyor. Yani hesabında nakit olmasına rağmen adeta nakitsiz yaşıyor insanımız. (Esnaf İbana yönelince, Maliye Bakanlığı İbanları incelemeye alacağını açıklayınca, ödemeyi İban ile yapmada daha dikkat edilir oldu.)

Kartlı hayat yaygınlaştıkça küçük bakkal dükkanlarında ve bazı pazarcı esnafında bile post makinesi var.

Bir zamanlar kartı uzatınca bozuk çalan esnaf, açık hesaba yazmaktansa kredi kartına çekmeyi daha ehven bulur oldu. Bir ara post makinesini göstermemek için bazı esnaf, cihazı havlunun altına gizlerdi. Bazısı da nakde ayrı, kredi kartına farklı fiyat çekerdi.

Şimdilerde başta büyük mağaza ve işletmeler olmak üzere hemen hemen her alışveriş yapılan yerde kredi kartı özümsendi. Hatta temassız özelliğiyle birlikte karttan ödeme daha hızlı ve pratik oldu. Kartlı ödemelerde kasa sırası hızla ilerlerken zaman zaman nakit ödemeye kalkan, kasada herkesi bekletir duruma geldi. Hele verilen nakitler küçük banknot olursa say say bitmiyor. Kasiyer için nakitte açık verme durumu da var.

Kredi karı ile alışverişlerde kayıt dışı alışverişin de önüne bir nebze geçilir oldu.

Kredi kartı ile yapılan alışverişlerde ihtiyaçtan öte harcama yapılsa da kredi kartları bugün hayatın bir parçası.

Buna rağmen bu çağa ayak uyduramayan ve küçük kalmaya devam eden esnaf da aramızda az değil. Bu tip yerlerden alışveriş yapınca, ardından kredi kartını uzatınca kart mı diye bozuk çalmaya devam ediyor.

Böyle bir yerden 150 liralık alışveriş yaptım. Kartı uzattım. Yüz hattı değişti hemen. Benim alavereyi çekmeye çalışırken, başka biri aynı yerden alışveriş yaptı. Nakit uzattı. Nakdi aldı. Allah bereket versin dedi. Benimkini de karttan alındı. Ama bana bereket versin demedi.

Anladım ki bereket versin duası nakit uzatınca oluyor. Kartı uzatınca ise herhalde içinden beddua ediyordur. Sattığımın hayrını görme diyordur.

Hasılı böyle hesap yapan küçük esnafın morali bozuluyor diye kredi kartı ile alışverişten vazgeçecek değilim. Ekmek, çay parası gibi küçük harcamalar ve pazar alışverişi dışında kartı uzatmaya devam edeceğim. Bu tür esnaf isterse bereket versin duası yapsın isterse bozuk çalsın. Hoş, onun bereket versin duasıyla bereket bulacak değilim. Gönülsüz karta çekince de bereketten mahrum kalacak değilim. Çağın gittiği yere doğru kendini geliştirmeyen esnaf da bu sektörlerden kaybolup gitsin. Onun keyfi için cebimi kabartacak şekilde çuvalla para taşıyacak değilim.

Çuvalla veya cebim kabarık para taşıma sözümü de abartı görmeyin. Geçen gün bir on bin çektim. Hepsi yüzlük idi. Yazlık pantolonumun cebine koymaya çalıştım. Olmadı. Elimde bir poşet olsaydı bari derken yanımdaki arkadaş, yarısını bana ver, evin orada veririm dedi de cebim para dolu dolaşmaktan kurtuldum.

Bir diğer husus, kurban parasını İbana göndermeyeyim. Kurban günü elden vereyim dedim. Üç gün boyunca para çektim ATM’den. Bayram öncesi çoğu ATM’de para yoktu. Buna karşın sıra bekleyen çoktu. Millet o ATM’den diğerine mekik dokudu. Biri gelip yüklü miktarda para yatırmasa arife günü para çekemeyecektim. Sonunda tamamladım deyip kurban hissemi nakit verdim. O kadar saymama rağmen 600 eksik vermişim.

Hasılı devir nakit devri değil, kart ve İban devri. Küçük hesap yapan esnafımız bu çağa ayak uydurma iyi olur.

*17.07.2024 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır. 

Sınavda Bir MESEM Öğrencisi

MESEM 9.sınıflara ilk saat 2/2. yazılılarını yapıyorum.

Kağıtları dağıttım. 

Tek kelimelik cevap yazacakları. 

Daha önce de sorumlu tuttuğum ünitenin sorularını cevaplarıyla birlikte yazarak çalışma sorusu olarak göndermiştim. 

36 kişilik sınıf mevcudundan 15 kadar kişi gelmişti sınava.

Sınıfın yarısından fazlası okul kıyafetiyle gelmediği için aşağıda mıntıka temizliğine kalmıştı. 

Beş on dakika geçtikten sonra gruplar halinde öğrenciler sınıfa sökün etmeye başladı.

Her gelen öğrenciye kağıtlarını önlerine bıraktım. 

Bazıları yazmaya başlarken bazıları bekliyor. 

Niye bekliyorsunuz dediğimde, kalemimiz yok dediler. 

Öyle ya sınav da olsa MESEM'lerin en büyük eksiği kalemlerinin olmayışı idi.

İki tükenmez kalemim vardı. İki kişiye verdim. Diğerlerine gidin diğer sınıflardan bulun gelin dedim. 

Sınıf sınıf dolaşarak kalem bulan olduğu gibi bir kısmı da bakkala kalem almaya gitti. Birkaç kişinin yine kalemi yoktu. Arkadaşlarınız bitirince onlardan kalem alırsınız dedim. Arkadaşları yazarken onlar beklediler.

Dersin ortasına doğru elinde simit ve meyve suyu ile bir öğrenci geldi. Önüne kağıdı bıraktım. 

Ben yazamam. Elimde dikiş var. Bakın sarılı dedi. Elini gösterdi.

Sol elinle yaz dedim. O elimle yazamam dedi. Ne yapacağız dedim. Bilmem dedi. Bugün son gün. Haftaya kadar yoksunuz. O gün de karne alacaksın dedim. Tık yok.

Sınava devam ediyoruz. Bu arada da 36 mevcudunun hepsi geldi sınava.

Elinde dikiş olan sırtını duvara dayamış bekliyor. Az sonra bir eline simidi, diğerine meyve suyunu aldı. Simitten koparıp koparıp yemeye başladı. Delikanlı elin kalem tutmuyor ama aynı elle maşallah simit yiyor, meyve suyu içiyorsun. Görüyorum ki elini oynatıyor ve eline bir şeyler alıyorsun. Tek sorun kalem tutmada mı dedim. Evet dedi. Peki, seni nasıl sınav yapacağız dedim. Bilmem dedi. Simitten bir daha kopardı. Kaybetmezsem bulmuştum sabah sabah.

Bazıları da kahvaltı yapmak için izin istedi. Sınavınız var. Teneffüste yiyin desem de aç karna beynimiz çalışmıyor dediler. İyi, yiyin bakalım dedim. 

Az sonra bir öğrenci sınavını bitirdi. Ona, kaleminle beraber şu arkadaşın yanına otur. O simit yemeye devam etsin. Aynı zamanda soruları okusun. Ne cevap verirse yazıver. Sakın kendinden bir şey yazma dedim. Tamam hocam dedi. O söyledi, o yazdı.

Başka da bir çözüm aklıma gelmedi. Çocuk yazıverdi sağ olsun.