Mina *

Bilir misiniz, kimdir Mina? Nereden bileceksiniz. Bilseniz bilseniz şeytan taşlanan yer gelir aklınıza. Hakkınız var. O zaman aklınıza gelen Mina'dan bahsedeyim önce. Sonra bizim Mina’ya geleyim.

2000 öncesi bir genel seçim arifesiydi. Güneydoğu’nun bir ilinde çalışıyorum. Siyasi partiler adaylarını belirlemiş, seçim kazanmak için tüm kozlarını ortaya koymuşlardı. Kutuplaşma ve gerilim had safhada. Rakibi nasıl alt ederiz düşüncesiyle her şey mubahtı.

Birlikte görev yaptığımız bir Kürt arkadaş yanıma geldi. "Bundan sonra sizinle kardeş değiliz, tamam mı?" dedi. Hayırdır demeye kalmadan önüme bir gazete koydu. "Şurayı oku" dedi. Ömrünü tetikçiliğe adamış bir gazete, milliyetçi bir partiden Gaziantep listesinde vekil adayı olan birini, sekiz sütuna manşet olacak şekilde gazetenin ilk sayfasına taşımıştı. Yazar ve akademisyen olan bu aday, fi tarihinde bir kitap yazmış. Kitabında "Kürtlerin şeytan soyundan" geldiğine dair bir mitolojiye de yer vermiş.

Yazıyı okudum. Hiç tepki vermedim. Zira benim için üzerinde durmayı gerektiren bir haber ve iddia değildi. Aday üzerinden o partinin oy kaybetmesi murat edilen bir haberdi.

"Ne diyorsun" dedi. Ne diyeyim. Allah bana hac nasip eder, gidebilirsem, üzerime vacip olan şeytan taşlama eylemini gerçekleştirmek için Mina’ya çıkmayacağım. Malum, bu yıllarda şeytan taşlamaya gidiş gelişlerde oluşan izdiham* sonucu ezilip ölen yüzlerce hacı var. Böyle bir riski göze alamam. Bunun yerine, hac dönüşü Güneydoğu’ya gelirim. Gördüğüm Kürt’ü taşlarım. Böylece postu deldirmemiş olurum, dedim. Abonesi olduğu gazetenin haberine üzülüp benimle kardeşliği bozmayı göze alan meslektaşım, yaptığım bu izaha dişlerini gösterircesine katıla katıla güldü ve morali yerine geldi. Kardeşlik hukukumuz bozulmadığı gibi aynen devam etti. Her karşılaştığımızda da “ah seni” diyerek gülümsemesini eksik etmedi.

Birkaç gün sonra namaz kılmak için okulun mescidine gittim. Bir grup, cemaatle namaza kalkmış. İmamlığa geçene baktım. Bizim Mahmut Hoca imamlığa geçmiş. Fırsatı kaçırır mıyım hiç. Hemen yanına vardım. Kulağına, “Hocam, mitoloji de olsa bir bilim adamının yazdığı kitaba göre şeytan soyundansın. Buna rağmen namaz kılman güzel ama ardında namaz kılamam” dedim. O da bana “O zaman sen geç, ben sana uyayım” dedi gülerek. Kıldırır mıyım hiç. Ben söyleyeceğimi söylemiştim. Sonra arkaya geçtim. Onun imamlığında namazımı eda ettim. (Bu arada başta Kürtler olmak üzere herhangi bir milliyete mensup olan kimseleri şeytan soyundan gelme gibi bir iddiayı -mitoloji bile olsa- kabul etmem mümkün değildir. Bizimki zırva haber üzerine muhabbetten ibaretti.)

Sizin ilk etapta aklınıza gelen Mina’dan bahsettim. Şimdi sıra benim Mina’da. Bahsedeceğim Mina bir isim. Bakalım kimmiş bu Mina?

5’lerden bir sınıfa, harici ders atamamı yaptım. Belirlediğim ders saati gelince hazırlığımı yapıp online dersimi başlattım. Öğrencilerimin derse giriş yapmasını beklemeye koyuldum. Her giriş yapan öğrencinin de ismini listeden kontrol ediyorum. Çünkü dersimize ders linkini bulan başkaları da geliyor zaman zaman. Öğrencilerin çoğunluğu geldikten sonra dersimi işlemeye başladım. Dersin bitimine doğru öğrenciler, “Öğretmenim, Mina diye biri derse giriş yaptı. Böyle biri yok bizim sınıfta” dediler. Mina! Kendini tanıtır mısın, dedim. Cevap yok. Mina kimsin, dedim. Tık yok. Mina! Bir başkasının ismiyle mi giriyorsun? Ses yok. Mina! Görüntünü açar mısın, dedim. Açmadı. Öğrenciler, “Öğretmenim, bu Mina, Matematik dersine de girdi. Cevap vermeyince öğretmen dersten attı. Siz de atın dediler. İyi fikir dedim. Son kez, Mina! Bak dersten atacağım, dedim. Ne dediysem, Nuh dedi peygamber demedi Mina. Atıp derse geçtim. O da ne? Mina tekrar geldi. Ben attım, o geldi. O geldi, ben attım. Artık dersi bıraktık. Öğrenciler, Mina geldi diyor, ben atıyorum. 7-8 defa tekrarladık bunu. Bulmuştum belayı. Ne yapacağımı da şaşırdım. Sistemde engelleme butonu var mıydı bilmiyorum. Varsa da bulamadım. Son gelişinde nihayet kamerasını açtı. Ben kız öğrenci beklerken ekranda, Mina ismi altında bir erkek belirdi. Mehmet, sen misin mübarek! Niye cevap vermedin? Sen ses vermeyince sistemden atmak zorunda kaldım. Kim bu Mina? Niye isminle giriş yapmadın dedim. “Öğretmenim! Mina benim kuzenim. Dün bize geldi. Bizde iken dersine bağlandı. İsmini de Mina diye değiştirmiş. Benim bundan haberim yoktu. Siz Mina dedikçe hiç üzerime almadım. Ben de öğretmen beni niye atıp atıp duruyor dedim durdum. Mehmet! Senin bu azmini tebrik ediyorum, dedim. Gülüştük.

Hasılı, gördüğünüz gibi Mina’nın kim olduğunu ben de bilmiyorum. Tek bildiğim, bizim öğrencinin kuzeniymiş. Kendisi olmasa da dersimi epey bir kaynattı. Bu Mina’dan bir yazı çıkar, dedim. Elan bunu da gerçekleştirmiş bulunuyorum.

*26/12/2021 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır.

*1990’da 1426, 1994’de 270, 1998’de 118, 2001’de 35, 2003’de 14, 2004’de 251, 2006’da 364, 2015’de 753 kişi Mina’ya şeytan taşlamaya giderken veya Mina’dan gelirken tünelde veya Mina’da şeytan taşlarken oluşan izdiham sonucu vefat etmişti.

Dilimize En Büyük Kötülüğü Kim Yapıyor? *

Türk Dil Kurumunun sözlüğüne bakıyorum. İçerisinde binlerce kelime, kavram ve deyimlerin olduğu birkaç cilt olabilecek, kalın ebatlı kocaman bir kitap çıkıyor karşıma. Diyorum ki zengin bir dilimiz var. Yazarken ve konuşurken kullandığımız kelimelere bakıyorum. Kelime yönünden fakir bir dilimiz var diyorum. Çünkü birkaç yüz kelime ile konuşuyoruz. Konuştuğumuz kelime ve kavramları da çoğu zaman yerli yerinde kullanmıyoruz. Konuştuğumuz kelimelerin çoğunun anlamını da bilmeden konuşuyoruz. Öyle kelimelerimiz var ki anlamları farklı olmasına rağmen birbirinin yerine kullanıyoruz. Gündelik hayatta ağzımızdan düşürmediğimiz birçok kelimeyi, yazmaya kalktığımız zaman kelimenin doğru yazılışıyla ilgili zaman zaman tereddüt yaşar ve sözlüğe bakma ihtiyacı hissediyoruz. Bir kelimenin birleşik mi, ayrı mı ya da doğru yazıldığını bir Türkçe veya Edebiyat öğretmenine sorsanız, onların çoğunun da TDK sözlüğüne bakarak bilgi verdiklerini görürüz. İyi ki TDK, sözlüğü dijital ortama yükledi de sıkıştığımız zaman cep telefonu marifetiyle kelimenin doğrusunu ve anlamını öğrenebiliyoruz. Yoksa koca sözlüğü elimizin altında bulundurmak, aradığımız kelimeyi bulmak mesele mi mesele olurdu.

Kelime yönünden zengin olan dilimizin çok az kelimesini kullanmamızın ve sık sık sözlüğe başvurmamızın bir nedeni, okuma alışkanlığımız olmadığından olsa da TDK’nın da bunda payının büyük olduğunu düşünüyorum. TDK, yeni kelime üreteceğim, Türkçemize yeni kelime bulacağım, dilimizi; Arapça, Farsça, Fransızca, İngilizce vb dillerden geçen kelimelerden temizleyip yerine, yeni kelime önereceğim diye uğraşıp duruyor. Böylece TDK sözlüğüne her yıl yeni yeni kelimeler giriyor ve dilimiz zenginleşiyor.

Tüm çabası, dilimizi zenginleştirmek olan TDK, dilimize iyilik mi yapıyor yoksa kötülük mü? Bunu zaman zaman düşünmüyor değilim. Kanaatime göre tüm iyi niyetine ve misyonuna rağmen TDK, Türkçemize kötülük yapıyor. TDK, bu misyonuna devam ettiği müddetçe dilimiz, sözlük yönünden zengin olsa da kullanılırlığı yönüyle her geçen gün fakirleşecek ve TDK sözlüğü de giderek sözlük dili olacaktır. TDK, eski kelimelerden dilimizi arındıracağım diye uğraşadursun. Böyle giderse baba, oğul ve dede arasında dil yönünden açılan makas iyice açılacaktır. Büyükler yeni kelimeleri bilmiyor, yeniler de eski kelimeleri. Bizi bize yabancılaştırıyor. Halbuki bir dil, konuşulduğu ve halk nezdinde bir karşılığı oldukça dildir. Bir dil, kelimeleriyle babadan oğla geçmezse bu dil neye yarar, bize ne fayda sağlar?

İnanın, TDK sözlüğüne baktığımız kadar bir İngilizce sözlüğe bakmıyoruz. Halkın kullandığı çoğu kelimenin, TDK sözlüğünde karşılığı yok, TDK’da yazan çoğu kelimelerin de halkta karşılığı yok. Mesela, halk peştamal diyor; TDK, peştamal diyor. Halk vejeteryan diyor, TDK vejetaryen diyor. Halk şase diyor, TDK, şasi diyor. Allah aşkına, kaç kişi bu kelimeleri sözlükte yazdığı gibi kullanıyor? Başka dillerden dilimize geçen bu kelimeler için bu ülkeler, bizden aldığınız kelimeyi böyle kullanacaksınız mı diyor? TDK, halkın konuştuğunu sözlüğe koysa ne kaybeder? Bundan muradı ne olabilir? TDK’nın doğru bildiğimiz yanlış kelimelerle ilgili bu inadı, ancak merkezi sınavlarda öğrencileri ters köşeye yatırmada işe yarar. Bu da olmasa o kadar öğrencinin sınav başarı sırası nasıl belirlenecek yoksa.

Hasılı TDK, dilimize, ülkemize ve halkımıza bir iyilik yapacaksa yersiz yeni kelime üretmeyi/uydurmayı bırakmalı. Halkta bir karşılığı olan kelimeleri, doğru yazım olarak kabul etmeli. Birleşik kelimeleri kah ayırıp kaç birleştirmekten vazgeçmeli. Dilimize başka bir dilden geçmiş olsa bile halkın benimsediği kelimeleri değiştirme misyonunu terk etmeli. İlla kelime üretecekse, bilimsel bir kavram veya teknik bir aletin ismi, dolaşıma girmeden yerine mantıklı bir kelime önermeli...

*16/01/2021 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde Barbaros ULU adıyla yayımlanmıştır.

Usul mü, Asıl mı? *

Bu ülkede, ne zaman infiale sebebiyet verecek bir olay patlak verdiğinde, netameli bir konu ısıtılıp ısıtılıp önümüze konduğunda; bir konuşmacı, maksadını aşan bir cümle sarf ettiğinde; biri, alışılmışın dışında yeni ve aykırı bir şey söylediğinde veya bir gaf yaptığında ya da bir kesimin yumuşak karnına dair bir imada bulunulduğunda; konu, soğukkanlı bir şekilde konu, anlaşılmaya çalışılmaz, bu olayla ne murat ediliyor, önümüze konan bu sorunu, yeni sorunlara yol açmadan nasıl çözeriz denmez; taraflar, freni patlamış bir araç gibi harekete çeker. Ortalığı toz duman kaplar. Artık haklı haksız meselesi değildir konu. Mahalleden birine yapılan bu saldırı, mahalleye yapılmış kabul edilir ve suç bastırırcasına karşı mahallenin tüm kirli çamaşırları ortaya dökülmeye çalışılır. Kim sesini nasıl duyurabilecekse o yolu dener. Bu yolları denerken sakinlikten eser olmaz. Sesler alabildiğine yüksek çıkar. Çünkü samimiyetin, mahalleyi korumanın, haklı davalarına arka çıkmanın, karşı tarafı susturmanın, konuşuyorsa da hata yapmasına zemin hazırlamanın tek ölçüsü bağırmaktır, hakarettir, belden aşağıya vurmaktır. Sorun her ne ise mesele, asla medenice konuşulmaz ve tartışılmaz.

Köşede, kenarda olan bu mesele; taraftarlara mesaj vermek, onları pozisyon almaya sevk etmek, bakın bizim adam yalnız değil demek için sosyal medyaya taşınır. Karşı mahalleye meydan okunur, parmak sallanır ve güç gösterisi yapılır. Kelime dağarcıklarında ağza alınmayacak ne kadar kelime varsa bu alem aracılığıyla boşaltılır ve tartışma bir başka boyuta taşınır. Basiret ve ferasetin olmadığı bu gerilimde, esas mesele de bu arada kaynar gider.

Bir kılıç ve silahın eksik olduğu bu kavgada, sen; bu olayın doğrusu nedir, olayın aslını öğreneyim, bu olay suhuletle çözülmeye çalışılsın, taraflar gerilimi düşürsün. Zira gerilimin kimseye faydası olmaz, demeye kalkarsan mahallenin fedaileri karşı mahalleyi bırakır, tüm oklarını sana döndürür. Çünkü mesele, senin bildiğin gibi değildir. Ayrıca sen onların niyetlerini, geçmişte yaptıklarını bilmezsin. Ortada durmanın, doğruya doğru, yanlışa yanlış demenin şimdi hiç zamanı değil. Bu pozisyon, karşı tarafa şirin görünmektir, eziklik alametidir ve taviz vermektir. Zaman kenetlenme zamanı ve onlara anladığı dilden konuşmak ve yazmak gerekir.

Tartışmanın çıktığı asıl konu ve sorunu unutturan bu gerilim, bir başka olay patlak verinceye kadar devam eder. Bundandır ki biz, hiçbir asıl meselemizi çözemedik bugüne kadar.

Kangren olmuş birçok asıl meselemizi çözemeyişimizin temelinde, usule riayet etmeyişimizin yattığını düşünüyorum. İsterseniz burada usul ve asıl ne demektir, ona bakalım. Usul, "Bir amaca erişmek için izlenen, tutulan yol, yöntem, tarz" iken asıl, "Bir şeyin kendisi, örnek, kopya karşıtı, kök, köken, kaynak, gerçeklik, esas, hakikat, gerçek, bir şeyin temelini oluşturan, ana, başlıca, başta gelen" demektir. Kısaca bir şeyin anası ve temeli, asıl iken asla giden yolu izlemeye de usul deniyor. 

Hangisi daha önemli? Usul mü yoksa asıl mı? Her ne kadar önemli olan asıl ise de usul de asıl kadar önemlidir. Hatta usul, asıldan daha önce gelir. Çünkü asıla dair yapılan tartışmaların sonuçsuz kalmasının temelinde, usule dikkat etmediğimiz, usulü ihmal ettiğimiz yatar. Nedense usulü önemsemiyoruz. Halbuki menzile ulaşmak için izleyeceğimiz yol, çok önemlidir. Bu yüzden “vusulsüzlüğümüz usulsüzlüğümüzdendir” denir. Bence bilgisi, birikimi, statüsü ne olursa olsun; yol yordam, usul, adap ve had bilmeyenlerin, bir şey yapacağım derken bir başka şeyi kıranların, bu ülkeye ve inandıkları değerlere yapabilecekleri en büyük hizmet, asla dair söz söylememeleridir. 

*23/12/2021 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır.