Çok mu Zor Orta Yolu Tutmak? *

Yazılarımda zaman zaman hutbe içeriklerine değinirim. Kah eleştirdim kah hutbe dediğin böyle olur dedim. 18 Aralık tarihli hutbeyi de cumaya gidenler dinlemiştir. Gitmeyen veya gidemeyenler de sanal alemden bu hutbeyi okuyabilirler. “Mümin Her İşinde Mutedildir” başlığıyla okunan bu hutbe, kangren olmuş bir yaramıza parmak basan bir hutbeydi. Hutbede,  

✓“İslam dininin; alışverişte, eğlencede, yeme-içmede, giyim-kuşamda, konuşmada, yazmada, dini konularda ve hayatın her alanında itidali yani orta yolu tutmayı, ölçülü olmayı ve dengeli hareket etmeyi emrettiği,

✓Aşırı uçlara savrulmanın ve aşırılıklar içinde boğulmanın insana da topluma da zarar vereceği,

✓ Kederde ve sevinçte, öfkede ve mutlulukta ifrat ve tefrite kaçmadan orta yolu izlemenin, İslam’ın emri olduğu” hususları işlendi.

Sanırım bu hutbe, son zamanlarda Kur’an lafzına dair yapılan tartışmalar ve üniversitelerin neredeyse fuhuş yuvası olduğu şeklindeki iddialar üzerine, kopan fırtınanın ardından, kaleme alınmış olsa gerek. 

Aslında orta yolu tutmanın, aşırı gitmemenin gerekliliğini hepimiz biliyoruz. Sorunumuz, teoride kabul ettiğimiz bu gerçeği, pratiğe geçiremeyişimizdedir. Zaten bunu yapabilseydik orta yerde ne gerilim ne kaos ne tarafgirlik ne de ötekileştirme olurdu. Haliyle pamuk ipliğine bağlı sosyal barışımız da zedelenmezdi. Doğruya doğru, yanlışa yanlış derdik. Buna da kimse bir şey demezdi. Niyet okumazdık. Olup biten ve ortaya çıkan şeyler konusunda sürekli şoklar yaşamaz ve rutin gündemimiz pek değişmez, asıl işimize yoğunlaşırdık.

Dilimize sahip çıkabilsek, aramızdaki farklılıklara saygı göstermeyi becerebilsek, insanları olduğu gibi kabul edebilsek, onları linçe tabi tutmasak, onları kınayıp ayıplamasak, düşüncelerimizi bir başkasına dayatmasak ve onları değiştirmeye kalkmasak, konuşacağımız zaman bin düşünüp bir konuşabilsek, konuşurken birbirimizin değerlerini gözetebilsek, birbirimizin kırmızıçizgilerine dikkat edebilsek, niyetlerimizi yargılamasak ve niyet okumasak, kişileri beyanlarıyla kabul etsek, öküz altında buzağı aramasak, birbirimizi dinleyip anlamaya çalışsak, bir yanlışıyla pireyi deve yapmasak, mal bulmuş mağribi gibi saldırmasak; birbirimize parmak sallamasak, meydan okumasak, bağırmasak, ayrılık ve farklılıklarımızdan ziyade ortak noktalarımızı gündeme getirsek, bir faydaya haiz olmayan ve sonuca gitmeyen tartışmalı dini konuları satışa çıkarmasak, satışa çıkarılmışsa da adam gibi tartışabilsek, birbirimizi sapıklıkla itham etmesek, değerlendirmelerimizde toptancı bir anlayışa sahip olmasak, mahalleleri kalın çizgilerle ayırmasak, birbirimizle iletişim ve diyalogu kesmesek, insanları ölümüne sevip ölümüne nefret etmesek, kimseye önyargıyla yaklaşmasak, slogan ve hamaseti bir tarafa bıraksak, birbirimizin üzerinde algılar oluşturmasak, onları iftira, töhmet ve zan altında bırakmasak, hep birlikte doğruya doğru, yanlışa yanlış diyebilsek, hiçbir yanlışı sumen altı etmesek, hep birlikte yanlışın üzerine üzerine gitsek, birbirimizin yumuşak karnına vurmasak, birbirimize güven verebilsek…inanın bu ülke, her yönüyle aşırılıklardan arındırılmış bir ülke olur. Bu da toplumsal barışı ve huzuru getirir.

Zor mu bunu yapmak? Bence hiç zor değil. Yeter ki taraflar tez ve antitezlerini ifade ederken sinir uçlarını tavana çıkaran aşırılıklarını törpüleyebilsinler. Sanırım gerilimden beslenmeyi seviyoruz. Öyle zannediyorum, bizi hayata bağlayan da bu gerilimdir. Aslında, bir birikime sahip olanın, söyleyecek sözü olanın ve söylediklerine güvenenin, gerilime ihtiyacı yoktur. Çünkü kalite tesadüf değildir. Bir birikime sahip olmayan ve kendi fikrine güvenmeyen ise zor durumda kaldığını hissettiği an, gerilim silahına sarılır. Bu da çapını ve nasıl bir kumaşa sahip olduğunu gösterir.

Hasılı güzelim ülkemizde, huzur içinde yaşamak istiyor, vaktimizi kısır ve sığ tartışmalarla harcamak istemiyor isek herkesin, her tarafın orta yolu tutmasında büyük fayda var. Hutbe de bunun üzerineydi. Umarım hayatımıza tatbik ederiz. Yoksa bu konuya dair daha çok hutbe dinleriz.

*21/12/2021 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır.

Müstakil Evin mi Var, Derdin Var *

Yürüyüş yaparken genellikle insan ve araç trafiği yönünden ıssız ve tenha yolları seçerim. Özellikle tek veya iki katlı müstakil evlerin bulunduğu mahaller, yürümek için birebir. Ne yürüyüşümü kesen var ne önüme çıkan var ne de güneşimi engelleyen. Kendi halimde yürüyorum. Yürürken de kimseyi rahatsız etmiyorum. Ne ben başkasını ne de bir başkası beni. Hem önümü görüyorum hem de sağ ve solumdaki müstakil evleri seyrediyorum. Bir müstakil evim olmasa da en azından aralarından geçmek ve seyretmekle müstakil eve olan hasretimi gidermiş oluyorum. Bu gidişle müstakil evim, 1x1 ebadında, penceresi ve kapısı olmayan, çatısı zemin kata paralel olan, dört tarafı açık, bodrum kattan ibaret olacak. Orada ışığa hasret kalsam da en azından çatıma düşen güneşime hiçbir ev engel olamayacak. Sabahtan akşama güneşimi alacağım. Beni ebedi istirahatgahımda belki de rahatsız edecek tek şey, çatısına görkemli mermer yaptıranlar olacaktır. Yüksek katlı binalara göre bu rahatsızlığa da katlanılır. Neyse bu sonraki mesele. Biz şimdiki müstakil evlere dönelim tekrar.

Şehir hayatının içinde köy ortamını yaşayan ama şehrin tüm nimet ve imkanlarından faydalanan bu müstakil evlere gıpta etmemek mümkün değil. Bir kapıdan aynı ailenin fertleri girebiliyor sadece. Çoğunun arabasını park edebileceği garajları, bahçeleri ve içinde ağaçları var. Komşular birbirlerini tanıyor, Sokaklarına giren bir yabancının bu mahalleye ait olmadığını biliyorlar. Bahçeye çıktılar mı ayakları toprakta. Evler, dört cepheli ve sabahtan akşama güneşini alıyor. Anlayacağınız şehirde yaşayan ama şehrin gürültüsünden ve kirliliğinden uzak yerler müstakil evler.

Eskiden müstakil ev denince fakir gecekondu mahalleleri akla gelirken şimdilerde zengin muhit akla geliyor. Bu evlerde variyetli insanların kaldığını anlamak için bahçenin ortasına yerleştirilen görkemli evlerin dışında, diğer yapılanlar dikkat çekici. Doğrusu, normalin üzerinde bir abartı var. Evin çevresine çekilen ihata duvarının üzerine demir ve tel yapılması. İnanın, ev sahibi, herhangi bir sebeple bahçe kapısından giremeyip dışarıda kalsa, yüksek ihata duvarı ve üzerine yapılan ilavelerden bahçesine giremez. İçeriden de dışarıya çıkamaz. Durum bu iken buna ilaveten 24 saat kayıt altına alınacak şekilde evin kamera ile korunması ve alarm takılması. Üzerine bir de bahçeye köpek bağlanması veya bahçede salık bir şekilde bırakılması. Giriş kapısına “Dikkat! Köpek var” uyarısının asılması. (Bu arada bazı evlerde köpek olduğu halde kapısına bu uyarıyı asmadığı da malum.) Kimsenin gelip park yapmayacağı bilinmesine rağmen “Garaj kapısıdır. Park yapılmaz” levhasının yapıştırılması.

Evin dışında, yapılan onca masrafı görünce müstakil evin mi var, derdin var diyorum. Sanırım eve girişin bu kadar zorlaştırılması evin hırsızlara karşı korumaya alınması olsa gerek. Bu kadar yapılan ve edilen masraf, eve hırsızı ne kadar önlüyor bilmiyorum. Bildiğim, hırsıza kilit olmaz. Gerekirse evin ihata duvarını, evin duvarlarını demirle kapla veya demirden yaptır. Yeter ki hırsız bu eve girmek istesin ve o evde para ve altın gibi mücevheratın olduğuna kendini inandırsın. Zerre faydası olmaz. Çünkü içeriye girmek, bahçedeki köpeği atlatmak, kameranın kör noktasını bulmak, evde kimsenin olup olmadığını tespit etmek, hırsız için çocuk oyuncağı. O zaman bunca masraf kime yapılıyor? Aklıma; duvardan atlayamayan, demiri kesemeyen, köpeğe bir şey yapamayan ve köpeğin uzaktan havlamasından bile korkan benim gibi acizler için geliyor. Bunu, hırsızı görünce suspus olan, yoldan geçtiğimi görünce avazı çıktığı kadar havlayan köpekten anlıyorum. Bir havlamaya başlıyor. Susmuyor mübarek. Biri havlamaya başlayınca komşu köpekler de buna tempo tutuyor. Duvara öyle bir tırmanışı, bana öyle bir bakışı, ilerledikçe bahçenin bir ucundan diğeri öyle bir koşusu var ki duvardan atlayabilse beni paralar. Ne olur ne olmaz diyorum, adımlarımı hızlandırıyorum. Bir taraftan da acaba duvardan atlar mı diye endişe ediyorum. Kimin, ne amaçla bu yoldan geçtiğini kestirmeden avazı çıktığı kadar havlayan bu köpekler, her geçene böyle havlarsa -ki öyledir- merak ediyorum, sokak sakinleri, bu kadar köpek sesine nasıl tahammül edebiliyorlar? Aşağı yukarı, her evde köpek olduğuna ve bu köpekler akşamdan sabaha, her geçene hep böyle havladıklarına göre sanırım, hane sahipleri köpek havlamasından, “Bak bak! Bizim köpek mahalleden kimseyi geçirmiyor, görevini yapıyor, biz de emniyetli bir şekilde evimizde oturuyoruz, deyip zevkten dört köşe oluyorlardır.    

Hasılı, müstakil bir evim olsun istiyorum ama evi koruma amaçlı normalinden fazla tedbiri özellikle köpek beslemeyi çok abartılı görüyorum. Eğer müstakil evler için bunlar şart ise yerine getiremem sanırım. Bu demektir ki benim müstakil bir evim olmayacak. Özlemimi, yazımın başında dile getirdiğim yerde gidereceğim.

* 05/07/2021 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde Barbaros Ulu adıyla yayımlanmıştır.

Önce Üslup *

Küçük bir ilçede görev yaparken lise 2 veya lise 3.sınıf bir kız öğrencinin “okul dışında uygunsuz şekilde, ipsiz-sapsız biriyle gezdiği, bir erkekle beraber metruk bir eve girip çıktığı” bilgisini bir öğretmenim bana iletti. Müdür yardımcısından, bu öğrencinin annesine telefon açıp okula davet etmesini istedim. Yardımcım bana “Hiç tavsiye etmem. Çünkü ben bu aileyi tanıyorum. Siz daha bu aileyi tanımıyorsunuz. Bu kızın ablasını biz, sizden önce mezun ettik. Onun da bu tür ilişkileri hatta daha fazlası vardı. Annesine söylediğimizde ‘Siz ne karışırsınız benim çocuğuma’ dediğini, kendisine epey laf saydığını, bu ailenin çok modern bir aile olduğunu ve bu tür ilişkilere sıcak baktığını ” söyledi. Hocam, anneyi çağıralım. Biz ona durumu izah edelim. Laf sayacaksa varsın yine laf saysın. Ailenin bilgisi olsun. Sıcak bakıp bakmaması ona kalmış. Biz görevimizi yapalım,” dedim.

Anneyi çağırmıştım ama ne diyecektim. Beni bir düşüncedir aldı. Çünkü yardımcımın söyledikleri de malum.

Anne geldi. Odama aldım. Direk konuya girmedim. Kendimi tanıttıktan sonra kendisine, “Kızının gelecek vaat ettiğini, zira bu kapasitesinin olduğunu, inşallah önümüzdeki yıl mezun ettiğimizde istediği bölüme girebileceğini, ama halihazırda kendisini tam derslere veremediğini, böyle giderse üniversite kazanmasının hayal olacağını, çünkü kendisini dersten ziyade başka işlere verdiğini, ergenliği farklı bir şekilde yaşadığını…” söyledim. Beni dikkatli bir şekilde dinleyen anne, “Biraz daha açık konuşur musunuz” dedi. “Lise öğrencileri arasında ergenlikten kaynaklanan duygusal ilişkiler olabileceğini, öğrencilerin karşıt cinse ilgi duymasının doğal olduğunu, ama liseyi bitirmeden bir gönül ilişkisine girmenin, aklın önüne duyguyu geçirebileceğini, bunun erken olduğunu, bunun da derslere olumsuz yansıması olabileceğini, hedefi olan bir öğrencinin derslerle beraber duygusal ilişkiye girmesinin bir koltukta iki karpuz taşımaya benzediğini…” ilave ettim. Kadın, “Hocam, dediklerinize katılıyorum. Ben çocuğumun okumasını istiyorum. Sizden istediğim, biraz daha açık konuşmanız” dedi. Bunun üzerine “Bildiğim kadarıyla buralı değilsiniz. Çocuğunuzun işi-gücü olmayan biriyle evlilik yapıp yapmamasına nasıl baktığını” sordum. “İleride evlenecek ama halihazırda çok erken. Üstelik kızımın doğru bir tercih yapmasını isterim. Çünkü ben doğru tercih yapmamanın sıkıntısını hep yaşadım. Kızımın aynı durumla karşılaşmasını istemem” dedi. “Biraz uzattım ama bu açıklamaları yapmam gerektiğini düşündüm. O zaman sadede geleyim. Kızınızın okul dışında metruk evlere girip çıktığı şeklinde bir duyum aldım. Yanlış anlamayın, kızınız orada nahoş hareketlerde bulundu demiyorum. Ama burası küçük bir yer. Yarın dedikodu ve iftira, alır başını gider. Kızınız ve siz, bundan olumsuz etkilenebilirsiniz. Bu durumdan ne eşinizin ne de kızınızın haberi olsun. Bu konuda kızınızı suçlamadan, hiçbir şey yokmuş gibi kızınıza yol göstermenizde fayda var. Yine de karar sizin” dedim. Anlattıklarıma, kadının ne tepki vereceğini beklemeye koyuldum. Kadın tepki vermediği gibi bana birkaç defa teşekkür etti. Hatta giderken “Hocam, kızımla ilgili en ufak bir şeyde kendisini arayabileceğimi, okula gelmediği zaman haberinin olmasını istediğini, kendisinin de takipçisi olacağını” söyledi.

Tepki beklerken annenin bana teşekkür etmesinden, ziyadesiyle memnun oldum. Şükür ki bu meseleyi kırmadan, dökmeden yapabildim. Ama bu işi yaparken suçlamadan, yanlış anlaşılmaya müsait, maksadı aşacak bir cümle kurmaktan özenle kaçındım. Neredeyse kırk takla attım. Onu gelin, bana sorun. Bu görüşmeden sonra da kızıyla ilgili olumsuz bir duyum bana gelmedi.  

Başımdan geçen bu anekdotların benzerleri çokça başıma geldi. Yaşantısı ne olursa olsun, erkek-kız, tüm çocukları kendi çocuğum gibi bildim. Onlara rehberlik yaptım. Sorunu önce kendim çözmeye çalıştım. Olmadı ise ailelerine konuyu açtım. Birlikte sorunu çözdük. Bugüne kadar da “Siz kim oluyorsunuz? Benim çocuğuma ne karışıyorsunuz” tepkisiyle karşılaşmadım.

Ne kadar alakası var bilmiyorum ama konuyu Sakarya Üniversitesi Tarih ABD öğretim üyesi Sayın Ebubekir Sofuoğlu’nun bir TV kanalında yaptığı konuşmaya getirmek istiyorum. Sayın Sofuoğlu’nun, “Üniversiteler, neredeyse fuhuş yuvası. Bunun istisnası yok. Apartlardaki durumu gidin, emlakçiye, komşulara sorun” sözleri tepkilere neden oldu. Bir kesim, kendisini bu sözlerinden dolayı savunsa da bu sözleri üzerine savcılık kendisine soruşturma, üniversitesi de inceleme başlattı. Toplumun diğer kesiminden de büyük tepki aldı.

Aslında Sofuoğlu’nun dile getirdiği fuhuş, bu ülkede kangren olmaya doğru giden bir sorun. Bu meseleye el atılması, dikkat çekilmesi gerekirdi. Ama bu meseleyi dile getirirken Sofuoğlu’nun, istisna kabul etmeyecek şekilde bu meseleyi genelleştirmesi, tüm üniversitelerde bu durumun olduğunu söylemesi yanlış olmuştur. Şimdi her üniversitede okuyan, her apartta kalan töhmet altında kalacaktır. Sofuoğlu, keşke bu konuyu dile getirmeden önce bu konuyu, nasıl, ne şekilde, hangi üslupla ifade edeceğini düşünmüş, söyleyeceği kelime ve cümleleri özenle seçmiş olsaydı. Şimdi bu aşamadan sonra toplumun her katmanında gizli-kapaklı yürüyen, gittikçe alenileşen bu ahlak erozyonundan ziyade, bu konuşma üslubu ve yapılan genelleme tartışılacaktır. Bu da bizi maksada ulaştırmayacaktır.   Bence meselelere parmak basmadan önce meseleyi kime, ne şekil, hangi ortamda, hangi cümlelerle anlatacağımıza karar vermemiz gerek. Bunun için bin düşünüp bir konuşmak lazım. Bunun yolu da üsluptur. Hatta bundan hareketle, her şeyin başı üsluptur dense yanlış olmaz. Üsluba dikkat etmeyeceklerin, bir şeyi yaparken bir başka şeyi yıkacak olanların, bir konuyu gündeme getirmemelerinde ve susmalarında fayda var.

*19/12/2021 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır.