Hasetçileri Bekleyen Son

Haset, fesat ve çekememezlik ile yola çıkanlar, çıktıkları bu yolda başarılı olmaları zordur. 

Bu yol ile başarılı olmayacakları gibi gittikçe küçülürler. 

Sonra da yok olup gitmeleri yüksek ihtimal. 

Yok olup gitmeseler de haset ve fesadından dolayı hem sevimsiz hem itici olurlar. 

Kimi hasetçi sinsi olur. Hasedin belli etmez. Yüze güler. Arkadan iş çevirir. Kimi de alenen yapar bu işi.

Hasetçiler ortalığı bulandırıp ortamı gerseler de mide bulandırıcı etkisiz eleman olarak piyasada varlıklarını sürdürürler. 

Büyüklük kompleksi içinde oldukları için küçüldüklerinin farkında olamazlar. Hep yenilirler ve ezik yaşarlar. Çünkü hazım sorunu yaşarlar.

Yenilgiyi kabul etmezler. Her türlü mazeret, kılıf ve gerekçenin arkasına sığınırlar. İftira atmaktan ve algı oluşturmaktan kaçınmazlar. Ortalığı velveleye vermede üstlerine yoktur. 

Yenip alt edemedikleri rakiplerine güttükleri kin, yüzlerinden ve eylemlerinden okunur. Nefret söyleminden de uzak durmazlar. Ellerinde imkan ve güç olsa çekemediği rakibini yok etmekten geri kalmaz.

Bunlar kazara maratonun bir etabında nihai zafere etki etmeyen küçük bir başarı elde etseler, abartırlar da abartırlar.

Yenilikleri rakibini tebrik etmezler. Konuşmaları arasında rakibinden bahsederken ismine yer vermezler. Rakibin korunduğunu, kendilerinin haklarının yenildiğinden dem vururlar. Gerçek başarının kendilerininki olduğunu söylemekten geri durmazlar.

Böyleleri kendine bakacağı yerde kendini hep rakibine göre mevzi alır. Bir sonuç aldığı zaman ilk öğrenmek istediği rakibinin durumudur. Hemen o ne yapmış arayışına girer.

Rakibi varlık sebebidir onun. Rakibi mutlu olursa mutsuz, rakibi mutsuz olursa mutlu olur. Onun hiç onmasını istemez.

Bu sendrom içinde olanlara şu hikaye en güzel örnektir. "Öyle bir şey iste ki Allah sana bunu verecek. Yalnız falan haset ettiğine iki katını verecek.” denmiş. Adam elde edeceği şeye sevineceği yerde haset ettiğine verilecek olan iki kata kafayı takmış. Ne isteyebilirim ne isteyebilirim diye düşünmüş. Sonunda” Ya Rabbi, benim bir gözümü kör et” demiş. Öyle ya kendisinin bir gözü kör olunca rakip gördüğünün iki gözü kör olacak.

Hiç mantık ve akıl var mı bu istekte? İşte haset edenin durumu bu. Rakibinin mutsuzluğu üzerine böyle mutluluk kurmaya çalışmaktan başka bir şey değil.

Aslında zararı hep hasetçi çeker. Ateşin odunu yakarak yok ettiği gibi kendisi de yok olur. İnsanlara tek zararı mide bulandırmasıdır.

1755 Lizbon Depremi ve Sonrası *

1 Kasım 1755 günü yerel saat ile 8.5-9 büyüklüğünde bir deprem olur. Bu deprem 1755 Lizbon Depremi ya da Büyük Lizbon Depremi olarak bilinir.

Şiddeti 11 olduğu belirtilen bu depremin 3,5 ila 6 dakika sürdüğü, yerde beş metre büyüklüğünde çatlakların oluştuğu belirtilir. 

Depremi tsunami, ardından kentin pek çok yerinde başlayan yangınlar takip eder.

Deprem Portekiz, İspanya ve Fas’ta da yıkıcı olur.

Lizbon o dönemde Avrupa'nın en büyük dördüncü şehri kabul edilir. Şehrin neredeyse tüm yerleşim alanları kullanılmaz hâle gelir. Deprem'de, Lizbon'daki binaların %85'i harap olur. Bu depremde 60.000 ile 100.000 kişi arasında ölü olduğu tahmin edilmektedir. 

Deprem Lizbonluların çoğunu kutsal bayram olan Azizler Bayramında yakalar. Depremde çoğu kilise yıkılır. Kilisenin enkazı inananlarına mezar olur. Enkazlardan kurtulanların önemli bir kısmı da tsunami ile yok olur veya yanarak ölür.

Deprem, diğer bütün doğal olaylar gibi mümin, ateist, soylu, zengin, yoksul, köylü, saraylı, kilise müdavimi ayrımı yapmaması dikkat çeker.

Kiliselerin yıkılıp kenar mahallerdeki genelevlerin yıkılmaması ve mahkûmların ölmemesi gibi olaylar insanları hatta din adamlarını, tanrıyı sorgulamaya iter. 

Kilise, yüzyıllardır yaptığı gibi hemen depremin, dünyadaki günahlar yüzünden meydana geldiğini ilan etse de halk, “Madem tanrı dünyadaki günahlar yüzünden bu gazabı yolladı, neden deprem dini bir bayramda meydana geldi?”

“Madem bu günahkârlara bir uyarıydı, neden mabetler yerle bir olurken, genelev ve eğlence merkezleri gibi mekanlar yıkılmadı?” gibi sorular sormaya başlar.

Büyük Lizbon Depremi Avrupa’da başlamış olan Aydınlanmayı tetikleyen en önemli olaylardan kabul edilir.

Felaketten kısa bir süre sonra depremle alakalı mümkün olan tüm bilgileri toplayan Kant, konuya ilişkin bir metin yayımladı. Kant bu çalışmalarıyla dönemde yaygın olan depremlerin Tanrı tarafından gönderilen cezalar olduğu yönündeki batıl inanışa bir son hazırlamıştır.

Bu fikirler düşünce tarihini kökten değiştirir. Eğer depremler Tanrı tarafından gönderilen cezalar değilse, onları araştırıp incelemek ve hatta anlamak mümkün olabilirdi.

Yapılan inceleme ve araştırmalarda, Lizbon’daki kiliselerin, yumuşak bir zemine sahip olan şehir merkezinde inşa edildiği için çöktüğü, genelevlerin ise gözlerden biraz uzağa, şehir merkezi dışındaki kayalık zeminli yamaçlara inşa edildiği için ayakta kaldığı tespiti yapılır ve insanların depreme karşı tedbir alıp kendisini korumasının mümkün olabileceği sonucuna varılır. Depreme daha dayanıklı bir şehir imar planlaması yapılır. Avrupa’nın en güzel başkentlerinden biri olacak yeni Lizbon inşa edilir. Felaketten sonra, şehir yeniden düzenlenir. Benzer bir facia olmaması için geleneksel yöntemlerden esinlenilir. Binalar için deprem önleyici bir sistem geliştirilir. Geniş caddeler yapılır. Kilise kuleleri ve saray kubbeleri şehre hakim olmaz.

Depremin önceden tedbir alınarak, afete dönüşmesi engellenebilir bir doğa olayı olduğu düşüncesi Avrupa’ya yayılır.  

Aydınlanmanın en etkili yazarı Voltaire’in o yıllarda yayınladığı “Lizbon Depremi Üzerine” şiiri ile depremin ‘göklerden gelen bir gazap’ değil, doğal sebeplerle oluşan bir doğa olayı olduğu tartışması çok geniş kesimlere yayılır. Lizbon Depremi ile yer kabuğunu ve dünyayı daha iyi tanımamıza neden olacak modern deprem bilimi doğar. (Lizbon Depremi ile ilgili yazıyı hazırlarken Wikipedia, Teori Dergisi, Felsefe Arenası sitelerinden yararlandım).

Büyük yıkım ve ölüme sebep olan Lizbon Depremi hakkında kısaca bilgi vermeye çalıştım. Bu depremi duyardım da bu kadar büyük olduğunu bilmiyordum. Bu vesileyle öğrenmiş oldum.

Bu depremi konu edinmemin sebebi, daha önce yazı konusu edindiğim, “İş Görüşmesinde Deprem Etkisi” ve ardından yazdığım, “Depremler Allah’ın Bir Cezası mı? “ başlıklı yazılarda, halkımızın büyük çoğunluğunda depremlerin “zina ve zulümden” kaynaklı, “Allah’ın verdiği bir ceza” olduğu inancının olduğunu, bunun yanlış olduğunu işlemeye çalışmıştım.

Bu yazımda da Lizbon Depreminde de görüldüğü gibi o zamanın Avrupa insanı da depremleri Allah’ın bir gazabı gördüğünü fakat bu anlayışın özellikle genelevlerin depremde yıkılmadığı halde kiliselerin yıkıldığını görünce, halkın sorgulaması, o zamanın bilim adamlarının yerin altından kaynaklı bir durum olduğu tespitine geldiğini, hurafeleri terk edip depreme dayanıklı evler inşa ettiğini ifade etmeye çalıştım.

Geldiğimiz nokta itibariyle başta Portekiz olmak üzere Avrupa’nın deprem sorunu olmadığı, çünkü depremle nasıl yaşanacağını öğrendiği halde İslam dünyasının hala depremden nasıl korunacağını öğrenemediğini zaman zaman kapımızı çalan depremlerdeki yıkım ve ölümlerden anlayabiliyoruz. Hele hala depremleri zinaya, zulme, Kur’an’a yapılan saygısızlığa bağlayan insanların olması beni üzüyor ve hala ders almaya niyetimizin olmadığını maalesef görüyorum. Heyhat ki heyhat...

*18.11.2024 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır. 

Hicvin Üstadı Nef'i

Vakit buldukça boş vaktimi bloğumda yazı yazarak geçiririm.

Yazmaya kendimi kaptırdım mı vaktin ne zaman geçtiğini bile bilemem.

Toplu taşımaya bindiğimde de bu huyumdan vazgeçmem. Gideceğim yere ne zaman vardığımı bilmem. Otobüsün sallamalarına aldırmadan yazarım. Yazarken çoğu zaman ineceğim yeri geçip gittiğim olur.

Yazılarım araştırma mahsulü değil. Farklı üslupları kullansam da deneme örnekleri yazılarım. 

Parkta birini beklerken aklıma geldi. Doğum günüm adına bir yazım olsun istedim. Askerlerin il plakalarına geldiği zaman şu kadar günüm kaldıdan ziyade şu ildeyim, bu ildeyim şeklinde gün sayar. Ben de bundan esinlenerek, yaşımı vilayetlerle özdeşleştirip bir gezintiye çıktım. 81 il bittikten sonra yüz sayısına çıkarılması beklenen illerden hareketle, yüz yaşını görmeyi umut eden bir doğum günü yazısı yazdım. Kısaca illerle başlayan yazımı doğum günü tebrikleriyle bitirmiştim. Benim yazımın tezkere bekleyen erattan tek farkı, askerin plakaların bitmesini hemencecik istemesi. Benimki ise plakaları ne kadar geç bitirirsem kâr mantığı.

Bu yazımı yazıp aynı gün sosyal medyada paylaştım. Eski edebiyatçı, yeni Türkçeci bir arkadaşa yazının türünü sordum. O da şu cevabı yazdı: "Böyle bir tür edebiyatımızda var mı bilmiyorum ancak Nasreddin Hoca ve  Evliya Çelebi'nin günümüzdeki ete kemiğe bürünmüş "Barbaros" diye görünmüş halisiniz. Bu arada yergilerinizle ilgili olarak Nef'i'yi de anmadan geçemeyeceğim. Hem  seyahatten mizaha, hem de mizahtan yergiye geçen bir yazı türü edebiyatımızda yoksa bile siz yeni bir türü edebiyatımıza kattınız bile. Hayırlı olsun. Siz yüzü görür müsünüz bilmem ama yüzünüzün hep güleceğine inancım sonsuz".

Dostumun bu yorumunda geçen Nef'i'ye takıldı gözüm. Bunda bir ima olabilir mi diye baktım. Mübarek hiciv yazarı imiş. Hiciv yazmayacağım diye 4.Murat'a söz vermiş. Ama sözünde duramamış. Vezir Bayram Paşa hakkında bir hicviye döşemiş.

Koskoca vezire hiciv yazılır mı hiç? Nef’i’ninki de laf.

Sonuç, bundan mütevellit ölümü vezir eliyle olmuş.

Sarayın odunluğunda kementle boğularak öldürülmüş.

Sonra cesedi İstanbul Boğazı’ndan denize atılmış.

İrkildim birden. Garibime üzüldüm. Öyle ya hicviye yazdı diye biri öldürülür müydü hiç?

Garibimin bir mezarı bile yok hasılı. Ama hicivden dolayı öldürülse de sarayda öldürülmesi, Boğaz'a nazır bir yerde denize atılması ölümün artısı gibi geldi bana.

Padişah neyse de devletin üst bürokratına hicviye yazmak akıllının kârı değil.

Neyse dostumun övdüğünü sandığım yorumunda Nef’i’nin akıbetini öğrenince ölümle burun buruna geldim.

Sen ne korkuyorsun demeyin. Maalesef benim yazılarımda da hiciv var.

Gördüğüm kadarıyla hiciv yazarının sonu iyi olmasa da hiciv benden bir parça. Akıbetim Nef’i gibi olmasa da zararını gördüm. Zarar göreceğim diye huylu huyundan vazgeçer mi? Geçmez. Zira atın ölümü arpadan olsun.

Bir eleştiri yazısına tahammül edemeyenler bilsinler ki isabet eden gerçekler, tahammülsüzleri en çok incitendir. Yaptıkları herzelerle yüzleşemeyenler, hıncını Nef’i gibi kalem üstadından alırlar. Belli ki Nef’i, yazdığı hicviyede tam isabet etmiş ve Vezir Bayram Paşa bunu kaldıramamış.

Unutmayalım ki hakkında hiciv yazılan Vezir Bayram Paşa’yı bugün kimse hatırlamıyor. Ölümü iyi olmasa da hicviyesi yüzünden boğulsa da bugün herkes Nef’i’yi hatırlıyor ve hayırla yad ediyor.

Rahmetle anıyorum seni Nef’i ve peşinden giden sayının çoğalmasını temenni ediyorum.