21 Görgü Kuralı *

Nezaket ve görgü kurallarıyla ilgili aşağıda yazdığım 21 kural, 1960’lı yıllarda ilkokullarda okutulan adabımuaşeret dersinden alıntılanmıştır. Bu ve diğer kurallarda çok mesafe aldığımız söylenemez. Çünkü bu görgü kurallarını hala anlatmaya çalışıyoruz. Böyle giderse bu kuralları anlatmaya çok devam ederiz. Bakalım bu 21 kural ne imiş?

1.Emanet eşyalar fazla geciktirilmez.

2. Başkasının kusuru ile dalga geçilmez.

3. Ayakta bir şeyler yiyip içilmez.

4. Eller pantolon cebine sokulmaz.

5. Telefon eden kişi önce kendisini tanıtır. 

6. Pazarlık yapılırken mal kötülenmez.

7. Kusurlar yüze karşı açık açık söylenmez.

8. Kalabalık yerlerde sakız çiğnenmez.

9. Sigara ile bir yere girilmez.

10. Alay ve kötüleme ima ile bile olsa yapılmaz.

11. Sokak ortasında durarak konuşulmaz.

12. Yerlere tükürülmez ve çevre kirletilmez.

13. Aksırırken ve öksürürken el veya mendille ağız kapatılır.

14. Bencillik ancak çocuklarda ayıplanmaz.

15. Uzun zaman kalan misafire oda ayrılır.

16. Toplu yerlerde yüksek sesle konuşulmaz.

17. Başkasının yanında ayakları uzatarak oturulmaz.

18. Yemek davetinde yemekler geciktirilmez.

19. Sıra olan yerlerde sıraya geçilir. 

20. Başkasının lafı kesilmez, devamlı da konuşulmaz.

21. Bir konuyu reddederken terbiyeli ve ciddi olunur.

Not: Bu 21 kural 1960'lı yıllarda ilkokullarda okutulan adabımuaşeret dersinden alıntılanmıştır.

*29/10/2022 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde Barbaros ULU adıyla yayımlanmıştır.

Torpil mi Yapmak İstiyorsunuz?

Yeni nakil gittiğim okulda, lise birinci sınıfta dersine girdiğim bir öğrencinin ortalaması 31 idi. Bu demektir ki karnesine 1 (bir) düşecek. Öğrenci aynı zamanda sınıfın başkanı idi. Okul idaresinden hepsi onu tanırdı. Bu öğrencinin bir müdür yardımcısının yanında ayrı bir yeri vardı. Kendisine geçer not vermem için müdür yardımcısı, falan sınıftaki N. iyi çocuktur gibi şeyler söyledi. Diğer söylediklerini unuttum ama edindiğim intiba, bu çocuğa zayıf vermesen iyi olur der gibiydi. 

Ne yapayım, ne edeyim. Bu çocuğa bu puanıyla geçer not vermem mümkün değil. Haydi bu çocuğa geçer not verdim. Diğer torpili olmayan çocuklar ne olacaktı. Onlara yazık olmayacak mıydı? Bu, haksızlık değil miydi ayrıca? Dersi zayıf olan diğer öğrencilerin suçu torpillerinin olmaması olmamalıydı. 

Sonunda kararımı verdim. N. isimli öğrencinin notunu baraj notu olarak kabul ettim. İki yazılı notu ortalaması 31 ve yukarısı olanlara geçer not verecektim. Puanı 30 ve altı olanların karnesine zayıf düşecekti. Öyle de yaptım. 31 ve yukarısını karneye iki düşecek şekilde sözlü notuyla 45'e tamamladım. 

Bana niye zayıf verdin diye gelen öğrenci olmadı. Şayet olsaydı, bir kriter koydum. Senin notun geçme kriteri değildi diyecektim. 

Ardından müdür yardımcısını araya koyan N. isimli öğrenciyi yanıma çağırdım. Bir daha birini hele müdür yardımcısını torpil yapması için gönderirsen, notun geçer not bile olsa seni asla geçirmem, haberin olsun dedim. Tamam hocam, özür dilerim diyerek bir daha kimseyi araya koymadı. 

Notu 31 olan bir öğrenciye torpil yapmam doğru mu? Değil ama torpile, torpili olmayanları da dahil etmem, bir nebze de olsa beni adalet dairesi içerisinde tuttu.

Bugün birilerine torpil yapanlara şunu söylemek isterim. Torpil mi yapmak istiyorsunuz? Torpil yapmayın, herkesi hakkıyla sınav yapın. Sınavı kazanan hakkıyla geçsin, kaybeden de hakkıyla kalsın, herkes hakkına razı olsun. Bunun için de objektif kriterlere uygun sınav yapmanın gerekliliğini herhalde söylememe gerek yok.

Objektif kriterlere uygun yaptığınız sınavda diyelim ki iki kişi tüm şartlarda eşit.  Bu durumda kuraya başvurmak, adayların önünde kura çekmek gerek.

Diyelim ki kriterler arasında kura yok. Bu durumda illa torpil yapmak zorunda kalırsanız, iki eşit seviyedeki insanın torpillisini alın. Bu durumda insanlara; arkadaş, falan kimseyle puanınız, şartlarınız, kriterleriniz vs. hep aynı idi. İkinizden birini alıp diğerini elemem gerekiyordu. Tercihimi tanıdığımdan yani torpili olandan yana kullandım, kusura bakma demek suretiyle söyleyecek bir sözümüz olur.

Adalet Duygusu Zedelenmeye Gelmez

Kahta'da üç ayrı binada eğitim yapan bir okulda çalışırken bir son sınıfın tefsir derslerine giriyorum. Aşırı talepten dolayı okul ikili öğretim yapıyor. Teneffüslerimiz beş dakika. Teneffüste ihtiyaçlarını gidermeye zorlanan öğrenciler ister istemez dersime benden sonra geliyor. Bir böyle iki böyle bir gün öğrencilere; arkadaşlar, bundan sonra dersime benden sonra gelenleri yok yazacağım. Lütfen zamana riayet edelim diyerek bir tavır belirledim. 

Koyduğum kuralın ilk öğrencisi Ali isminde bir öğrenci oldu. İlk dersime benden sonra geldi. Ali, kusura bakma. Koyduğum kuralı çiğnemek istemiyorum. Seni yok yazacağım. İster derse gir ister bu şekil kabul edersen, derse buyur dedim. Öğrenci, tamam hocam. Benim için kuralınızı bozmayın. Yok, yazıldığım için devamsızlığımı kullanacağım. Size iyi dersler diyerek derse girmedi. 

Yoklamayı aldıktan sonra derse geçtim. Dersin sonlarına doğru Vedat isimli bir öğrenciyi başını sıraya koymuş uyurken gördüm. Teneffüs ziliyle birlikte Vedat'a, sanırım uykun geldi. Teneffüste elini yüzünü yıka. Biraz da bahçede dolaşarak hava al. Biraz rahatladıktan sonra derse gel. Derse benden sonra gelebilirsin dedim. Öğrenci dediğimi yaparak derse benden sonra geldi.

Devir kredili sistemdi o zamanlar. Öğrenciler ders bazında yok yazılırdı. Aldığımız yoklamayı ay bitimi sisteme işlemesi için okul idaresine verirdik. Devamsızlık çizelgesini okul idaresine vermeden önce yanlışlık var mı diye öğrencilere okurdum. Buna özellikle dikkat ederdim. Öğrencilere de devamsızlığınızı yazın. Birlikte teyit edelim. Sizin için devamsızlık önemli, yanlışlık olmasın derdim. 

Ay sonu sınıfın devamsızlıklarını okuduğumda, sınıftan kimseden itiraz gelmezken Ali isimli öğrenciden; yanlış yazmışsınız, ben bu ay hiç devamsızlık yapmadım, itirazı geldi. Devamsızlığını not almış mıydın dedim. Evet, yazdım diyerek itirazını sürdürdü. 

Nasıl olur dedim. Geriye dönük ders günlerini zihnimden geçirmeye başladım. Düşüne düşüne benden sonra gelenlere uygulamaya koyduğum muamele geldi. Ali, ayın başında hani benden sonra gelmiştin de derse almamıştım. Hatırladın mı dedim. Anaaa, tamam hocam. Şimdi oldu. Hatırladım. Yoklamanız doğru dedi. Bir de aynı gün seni yok yazdım, arkadaşınız Vedat da benden sonra gelmesine rağmen onu yok yazmadım, haberin olsun dedim. Öğrenci, biliyorum hocam biliyorum. O gün benden sonra geleni alacak mı diye takip ettim. Vedat'ı aldığınızı gördüm dedi. Vedat'a, nasıl olduğunu anlatır mısın dedim. Vedat meseleyi anlatınca; hocam, iyi ki konuyu açıp mesele açığa kavuşmuş oldu. Ben, beni almadı ama başka birini dersine aldı. Öğrenciler arasında ayrım yapıyor diye hakkınızda bir yargıya varmış, bu öğretmen öğrenci kayırıyor diye düşünmüştüm. Çok teşekkür ediyorum dedi. 

Bu anekdotta beni sevindiren yönler: Birincisi, yanlış yapmadığım ortaya çıktı. İkincisi, hafızamdan dolayı Allah'a şükrettim. Üçüncüsü, zaman tünelinde seyahat ederek öğrencinin yanlışını kendisinin fark etmesini sağlamış oldum. Dördüncüsü ve en önemlisi, öğrencimin kafasında oluşan kayırmacılık yaptığım zannı yok olmuş oldu. Bu sonuncuyu önemsiyorum. Çünkü çok adil olmamakla beraber kimsenin adaletsiz olduğum şeklinde bir kanaate sahip olmasını istemem. Buna elimden geldiği kadar riayet etmeye çalışırım. Çünkü bana göre dünya adalet üzerine kurulu. Adaleti yok ettin mi, dünya yıkılır. Güvenin esası da adalettir. Zira adaletin olmadığı yerde güvenden bahsedilemez. Adalet ve güven bu hayatın olmazsa olmazıdır. Bir yerde bu ikisi varsa telafi edilebilir. Bu ikisinin olmadığı yerde ise barış ve huzur olmaz. Bu da toplumun temeline dinamit koymak demektir. Allah kimseyi adaletten ayırmasın.