Tüketim asrı**

Tüketim asrı

15 Mart “Dünya Tüketiciler Günü” dünyanın gündemine  1962”li yıllarda Kennedy'inin konuşmasıyla girmiştir. BM, 1985 yılında aldığı bir kararla bugünü “Tüketici Hakları Günü” olarak belirlemiş. Bizde  ise 1995 yılında çıkan kanunla ülke gündemine girmiştir.

Tüketicilerin korunması her ne kadar bizde 1995 yılında çıkarılan kanunla önem kazansa da, aslında bizdeki tarihi eskidir. Selçuklu ve Osmanlı'daki Ahilik ve Lonca Teşkilatı tam da tüketiciyi korumaya yöneliktir. Ecdadımız bu işi sistemleştirmiş, esnaflar arasında bir iç denetim meydana getirmişti. Ahilikte  her mesleğin bir pîri ve pîr çevresinde toplanan meslek sahipleri bulunurdu. Bu meslek sahiplerinin güven, doğruluk, tövbe ve hidayet gibi kurallara uyma zorunluluğu vardı… Anlaşılan biz devam ettirememişiz ecdadımızın bu hassasiyetini…

Her ne kadar bugün, tüketiciyi koruma ve  bilinçlendirme adına konmuş ise de tüketici kelimesini sevmiyorum. Bana; yiyici, kazanmadan yiyen, başkasının sırtından geçinen gibi anlamları çağrıştırıyor. Aslında her birimiz birer zorunlu tüketiciyiz, istesek de istemesek de. Fazla malın üretildiği bir dünyada üretilen malın ihtiyaç olsa da olmasa da pazarlanması gerekiyor. Ayıplı mala karşı bilinçleniyorsak da tüketmede, harcamada toplum olarak çılgınlığa gidiyoruz. Herhalde ileride bu asra “Tüketim asrı” adı verilir. Malın piyasaya arzı ile birlikte yapılan vurgulu reklamlar, taksit imkanı, kredi kartları, moda rüzgarları, tüketici kredileri,  sezonluk indirimler adı altında oluşturulan hava, bizi harcamaya sürüklemektedir. Hem de eski malın kullanım miadı dolmadan yenisine koşuyoruz. (Modeline ve özelliğine göre alınan/yenilenen cep telefonları bile meramımı anlatmaya yeter...) Bir tutku oldu artık bizde. Almazsak, harcamazsak, borçlanmazsak huzursuz olacağız gibi. Bir yarıştır bizdeki. Etrafımızdaki aç, susuz, sefil bir hayat yaşayanlara aldırmadan.  Tasarruf yok artık lügatımızda.  Eskiden ihtiyaç olduğu için alıyorduk bir malı. Şimdilerde ise amaç haline geldi tüketmek. (Tek takdire şayan olan yeni nesil kızlarımızın  yırtık olmasına rağmen eski kotları(!) giymeye devam etmeleridir.) "Paydası tüketim olan bütün aktiviteler insanları sadece ve sadece huzursuz eder. Huzursuzluk üzerinden bitkinlik verir. Yaşamın coşkusunu alır gider." Der F. Barbarosoğlu.

Bir yerde üretim olacaksa elbette tüketim de olacaktır. Tüketime karşı değilim. Benim derdim aşırı tüketimdir. Alırken ve tüketirken elimizi biraz da vicdanımıza koyalım diyorum. Zorunlu ihtiyaçlarını alamayan fukarayı da düşünelim. Malı üretip pazarlayanların kumpasına da düşmeyelim.

Eskiden alışverişlerde sıkıntılar olabiliyordu. Hatta bir çok küçük esnafın dükkanında herkesin görebileceği şekilde girişte büyük puntolarla yazılı bir yazı dikkatimizi çekerdi: “Satılan mal geri alınmaz, değiştirilmez” şeklinde. Hele şükür şimdilerde yok denecek kadar azaldı  böylesi yazılar. Birçok firma özellikle büyük firmalar malını geri alabildiği gibi, değiştirebiliyor da. Olur ya bir sıkıntı olmuşsa  her il ve ilçede Tüketici Hakem Heyeti” adı altında hak arama birimleri de oluşturuldu. Geçmişe oranla tüketici haklarında epey mesafe katedildi. Malın iadesi, değişimi, hakem heyetleri güzel gelişme. Elektronik eşya, dayanıklı mal vb ürünlerdeki hassasiyetin sürekli tükettiğimiz ve tüketmek zorunda kaldığımız gıda, sebze ve meyvelere de gösterilmesini istiyorum. Organik, inorganik adı altında hep yiyoruz ama ne yiyoruz gerçekten. Kullandığımıza gösterdiğimiz itina ve özeni yediğimiz ve içtiğimize de gösterelim. Bunun için de iyi bir inceleme, iç ve dış denetim gerekiyor galiba…

Bakarsın bir gün, her mesleğin her sektörün  uygulayabileceği bir düstur olur Ahilik kuralları yeniden… Yine gereksiz tüketimden tasarruf dönemlerine döneriz… Kim bilir?  

** 14/03/2916 günü Kahta Söz gazetesinde yayınlanmıştır.