Konya Ağzına Özgü Bazı Kelimeler

A

Acep                           :acaba

Ağşam                         :akşam

Alettirik                    :elektrik

Aba                             :abla

A ge                            :haydi

Anuuvv                      :hayal kırıklığı

Anoovvv                     :heyecanlanmak

Aporle                        :hoparlör

Avurt                          :Yanak

Ağzını ayırma          :önüne bak-işine bak

Ânnahh-illallah         :artık bıktırdın

 

B

 

Balcan                        :patlıcan

Bakale                         :bakar mısın?

Bazar                         :pazar

Bışgı                            :testere

Büngüldetmek         :harekete geçirmek

Battı çıktı                    :alt geçit

Bıdırdamak               :konuşup durmak

Bostan                         :salatalık 

Billa                            :bilye

Birhoş                         :fenalık duygusu

Billur                          :bardak

Boranı                         :kapuska yemeği

Böğün                         :bugün

Böyük                         :büyük

Böcü                           :böcek

Bülüç                          :piliç

 

C-Ç

 

Cehendem                :cehennem

Çikin                           :çirkin 

Cara-cıgara               :sigara

Çitlek-günaşık           :ay çekirdeği

Çebiş                          :zayıf

 

D

 

Dabış                          :yaramaz

Dal                              :Sırt

Cıbartmak                 :morartmak

Daylak                       :deve yavrusu

Deet                            :alakası yok

Depik                         :tekme

Didim                         :dedim 

Dinelmek                  :ayakta durmak

Diynek                        :değnek

Dize                            :teyze

Dırnak                        :tırnak

Domatis-domata     :domates

Duz                              :tuz

Datdaravalli             :tahterevalli

 

E

 

Essa mı                      :sahi mi?

Eğşi                             :ekşi

Elcek                          :eldiven

 

G

 

Gıvramak                 :dolaşmak

Garannık                   :karanlık

Gaşşık                        :kaşık 

Geet                            :hadi oradan

Gapı                           :kapı

Gabık                          :kabuk

Gakılı                         :bir sürü, çok

Garannık                   :karanlık

Gari                            :gayri-artık

Gayınna                      :kayınvalide

Gaynata                     :kayınbaba

Gaysi                          :kayısı

Gubaruk                    :dağınık uzun saçlı

Gücün                         :güçlükle

Güccük                       :küçük

Gicişmek                     :kaşınmak

Gıyadalı                     :aralıklı 

Gabül                          :kabul

Göğnüm                     :gönlüm

Gursak                        :mide 

Gıymat                       :kıymet

Gidi                             :deyyus

Gonşu                         :komşu

Gupa                           :bardak

Gözel                          :güzel

Güçcük                       :küçük

 

H

 

Hacemmi                    :hacı amca

Haranı                        :kazan

Hazaar                        :galiba

Hayat                         :avlu

Hökele                        :ukalâ

Hökümet                   :hükümet

Hazar                          :elbette

Hinci                           :şimdi 

Horaz                          :horoz

 

I-İ

 

Iccak-ıscak                :sıcak

Iccık                            :azıcık

İkrah etmek             :tiksinmek

İnne                            :iğne

İlan                             :yılan 

İleğen-ilençe              :leğen

İnişde                         :enişte 

 

K

 

Kiyat                           :kağıt

Kösülmek                  :yenilmek

Kölge                          :gölge

 

L

 

Laylon                          :naylon

 

M

 

Mezer                          :mezar

Mısırga                       :hindi

Mosmoruz                  :gereksiz

Motur                         :traktör

Mırrığı mırrık değil :hali hoş olmayan

Mabeen-mabeyn        :antre

Muzur                         :doğru durmayan,

                                    zararlı

 

N

 

Namıssız                    :arsız

Napan                         :ne yapıyorsun

Nöğrün?                     :ne görüyorsun?

 

O-Ö

 

Okumak                      :davet etmek

Ölünün körü             :elinin körü

Öte yanı                      :öteki taraf

 

P

 

Piynir-pinir                :peynir

Patedis-gumpür         :patates           

Pantul                         :pantolon

Peşgir-peşkir               :havlu 

 

S-Ş

 

Sadana                       :yol yordamdan

                                     habersiz

Sandalle                      :sandalye

Seğirtmek                  :koşmak

Singil                           :işe yaramaz 

Sümeğe-sümeye       :boşuna

Şişme                          :şımarma 

Şi                                  :şey

Siveter                         :süveter

Şimşir                         :kel

Serhoş                         :sarhoş

Salıngaç                      :salıncak

Şo                                  :şu

Şorda-şorada             :şurada

 

T

 

Tavık                          :tavuk

Tıybır                         :çelimsiz

Tehna                          :tenha

Tehne                         :tenha

Tığteber                       :bomboş

Tohtur-toktur         :doktor 

 

U-Ü

 

Üleşmek                      :bölüşmek

 

V

 

Velesbit                       :bisiklet 

 

Y

Yallı                           :serbest hareket eden

                                    hoppa

Yalak                          :ciddi olmayan 

Yavrım                       :yavrum

Yanıgaran                   :bir sus artık

Yiter                           :yeter

Yunmak                      :yıkanmak

Yuka                           :yufka

 

Z

 

Zabah                          :sabah

Zabağnan                :sabahleyin

Zınarmak                 :karşı gelmek

Zınılamak               :patlamak

Zoba                           :soba

Zibil                            :çok fazla

Zimbit                         :zifiri karanlık

Zoba                           :soba

Zerhoş                         :sarhoş

Zitin-ziytin                :zeytin 

İki İnsan Tipi

İki tip insan vardır: Birinci tip; bir kişiyi, bir görüşü veya bir zihniyeti akıl süzgecinden geçirmeden, doğru-yanlış demeden ölümüne savunan. İkinci tip ise bir kişiye, bir görüşe veya bir zihniyete yine akıl süzgecinden geçirmeden ölümüne muhalefet eden. 

İlki, hepsinde bir hikmet arar, diğeri hepsinde bir Çapanoğlu.  

İlkine göre sevdikleri yunmuş, yıkanmış ve cennetlik iken karşı tarafın dünyada ve ahirette yatacak yerleri yok.

İkinci insan tipi de kendilerini çok iyi görürken karşı tarafı yerin dibine sokar.

Bu iki zıt tip bakmayın zıt kutuplarda gezindiğine. Kafa yapısı bakımından aynıdır. Tek fark biri birinin trollüğünü yaparken, diğerini kötülüyor. Öbürü de kendi zihniyetini ölümüne savunurken diğerini kötülüyor. Farklı cephelerde olsalar da birbirlerinden besleniyorlar. Birbirlerinden destek alıyorlar. Biri olmadan diğerinin yaşama şansı yoktur. 

Sevgi ve nefret dediğimiz şey budur aslında. Bu iki tip insan yekdiğerine karşı önyargılı ve peşin hükümlüdür. İki cephe de kendileri ve yaptıklarıyla yüzleşmezler. Çünkü tüm kötülüklerin anası karşı cephedir.

Nazarımda bu ili zıt kutbun hiç yeri ve değeri yoktur. Görüşleri, duruşları benim için bir anlam ifade etmez. Bu ikisinin ne topluma verebileceği bir şeyi vardır ne de başkasının onlara vereceği.

Bu iki tip kimmiş bunlara bir bakalım. 

Her ikisi de doğru-yanlış demeden hep bir görüşü, kişiyi veya zihniyeti savunurken, diğeri de el hak doğru demeden daima eleştirir. 

Her ikisinde de sorgulama yoktur.

Her ikisinde de empati yoktur.

Her ikisinde de yeni taraftar kazanmadan ziyade mevcut fanatikleri tutma vardır.

Her ikisi de kendilerini bu  memleketin asli unsuru sanır.

Birbirlerini hain, nankör, satılmış, beyni yıkanmış, başkasının uşağı görür.

Birbirleriyle kıyasıya varlık mücadelesi ve üstün gelme kavgası yapan bu tarafların bir konuda dahi olsa bir araya gelmeleri mümkün değil.

Her iki taraf da kendilerini güven görür.

Her iki tarafın yaptığı da getirilerden ve imkanlardan daha fazla yararlanma niyetini taşır.

Her iki taraf da ülkeyi en iyi biz yönetiriz iddiasındadır.

Her iki taraf da başarı için her yolu mubah görür.

Her iki taraf da gücünü tekeline aldığında bulur. Biri dinin, diğeri de Atatürkçülüğün arkasına sığınır. Biri dini kimseye bırakmaz, öbürü de Atatürk’ü... 

Canlı Yayında Tırnak Kesme

Haber kanallarının canlı yayın programlarına hep bildik insanların katılması dikkatlerden kaçmıyor. Her Allah'ın günü ekranlarda olan bu canlı yayın gediklileri, işinin uzmanı olduğundan mıdır, başka katılacak birini bulamadıkları için midir, TV yönetimiyle yapılan bir anlaşma gereği midir, çok izleyici çekme özelliklerinden midir bilmiyorum. Görüntü, bu ülkede kanala çıkacak insan eksikliği çekildiği.

Merak ettiğim, her akşam kanallara çıkıp evlerimize misafir olan, saatlerce programda duran, geç saatlere kadar ekranlarda kalan bu program gediklileri ne zaman evlerine gidiyorlar? Ne zaman yatıp ertesi gün ne zaman kalkıyorlar? Ne zaman gidip işlerini yapıyorlar? Haydi bu kişiler aynı zamanda işlerinin patronları. Geç gitseler de olur. Yalnız özel işlerini, kişisel ihtiyaçlarını, ev alışverişlerini ne zaman yapıyorlar?

Bu merakımı da sosyal medyaya göz atarken gidermiş oldum. Bu müdavimlerden birini canlı yayında iken tırnak keserken görüntülemişler.

Canlı yayınlarda bu tür gediklilerden huysuzunu, araya girip ses yükselteni, atılıp kavga edeni, uyuklayanı, programa Fransız kalanı, programı terk edip gideni, her akşam aynı tekrarları yaptığını, sözü kimseye vermeyeni, yelleneni gördük de tırnak keseni ilk defa gördük. Demek ki göreceğimiz varmış. 

İş yerinde çöp kutusuna veya masasının üzerine peçete serperek tırnak keseni gördüm de böylesine ilk defa şahit oldum.

Çok garipsedim mi? Değil. Gedikli, her Allah'ın günü milyonların karşısına çıkıyorsa, bu ihtiyacını başka nerede gidersin? Bu doğal ihtiyaç bir yerde, bir şekil giderilecek. Sonra tırnak kesmeye vakti mi var? Varsa da niye o değerli vaktini tırnak keserek geçirsin. Nasılsa kanalda bir başkasını dinlerken iki işi birden halledebilir. Allah da ona bu yeteneği vermişse niye kullanmasın? 

Ben yanayım da kendime yanayım. Ben nasıl ve nerede yapıyorum bu işi? Evde yapıyorum. Tırnak kesmeden önce mümkünse bir güzel banyomu oluyorum, ihtiyacım yoksa el ve ayaklarımı iyice ovup yıkıyorum li tırnaklar iyice yumuşasın. Böylece hem kesimi kolay oluyor hem de tırnak sağa sola sıçramıyor. Evin ya da balkonun bir köşesine sağa sola tırnak gitmesin diye büyükçe bir peçete veya eski gazete kağıdı seriyorum. Ardından kesiyorum. Tüm bu işlemleri de gündüz yapıyorum. Akşamları yaptığım pek nadirdir. Hem daha iyi görüp kesmem diye hem de ta küçüklüğümden kalma alışkanlık. Büyüklerimizden böyle duyduk: Akşam vakti tırnak kesmek hoş görülmezdi. Bu hoş görülmeme öyle zannediyorum, eski sarı lambaların ışığında kesimi zor olur, bir de sağa sola sıçrayan olursa, görülemez diye olsa gerek. Başka bir sakıncası olduğunu sanmıyorum.

Acaba canlı yayında bu tırnak kesen zatı muhterem, eskiden kalma akşam tırnak kesmenin yanlışlığına işaret etmek için bu eyleme imza atmış olabilir mi? Niye olmasın. Zira bu gedikliler bir bilen olarak bizleri her akşam bilgilendirmiyorlar mı? Bu vesileyle bu işin akşam da olabileceğini canlı yayında uygulamalı olarak göstermiş oldu. Bu durumda bize düşen, nasıl ki bir harf öğretenin kölesi olabiliyorsak, bu uygulamalı öğretiminden dolayı da milletçe bu zatın kölesi olmaya değer. Zira az şey değil yaptığı. Üstelik dağarcığımıza bir bilgi daha kattı. Yarın bir bilgi yarışmasında “Tarihte canlı yayında ilk tırnak kesmenin mucidi kimdir?” sorusuna vereceğimiz cevap da hazırdır. Hasılı minnettarız kendisine. Bunu burada bırakmamalı. Bundan sonra her akşam bir yeni icadıyla izleyicilerin karşısına çıkmalı. Çıkmalı ve yapmalı ki bu cahil (!) ve görgüsüz (!) millet ilim görsün, irfan görsün, görgü görsün. 

Dijital Kumar

Kumar ocakları söndürür, aileleri parçalar uyarılarına rağmen kumar oynayanların sayısında azalma olmadığı gibi artış var.

Kumar oynayanların sayısı arttığı gibi kumarın kendisi de çeşitlendi. Eskiden belirli mekanlarda fiziken oynanan kumar, son yıllarda dijitale taşındı, sanaldan oynanıyor. Buna dijital veya sanal kumar deniyor.

Kumarın bu yeni türü mekanlarda oynanandan daha tehlikeli ve daha yıkıcı. Bunun için bir yere gitmenize gerek yok. Oturduğunuz yerden anlık, saniyelik oynanabiliyor. Aynı anda büyük borç batağına içine girebiliyorsunuz. Yeter ki elinizde bir cep telefonu olsun. Bir tuşluk iş. Bu yönüyle bakıldığı zaman kumar mekanları aştı, cep telefonunun olduğu her yer kumarhaneye dönüştü.

Bu dijital kumarı ağırlıklı olarak 18-25 yaş arası erkek gençlerimiz oynuyormuş. Sayıları da 2 milyon civarındaymış.

Gençlerimiz bu tür siteleri nereden buluyor demeyin. Gençlerin aramasına gerek yok. Zira bu siteler gönderdikleri mesaj ve linklerle gençlerimizi bu tuzağa kolay düşürüyor. Kafada da kolay yoldan emeksiz çok para kazanma olunca bir bakmışsın gençlerimiz kendilerini bu kumar sayfalarında buluyor.

Önce çok kazanacağım diye oynanan bu kumar, kaybettikçe kaybedileni geri alacağım düşüncesiyle, gençlerimizi daha da hırslandırıyor ve kısa zamanda kumar bağımlısı haline getirebiliyor.

Habersiz, gizliden gizliye ve sessizce oynanan bu kumar çeşidinden, aile çok sonra haberdar oluyor. O zaman da iş işten geçmiş oluyor. Çünkü çocuğumuzun merak ve emeksiz çok para kazanma hırsı, bir müddet sonra beraberinde ödenmesi güç büyük bir borca dönüşüyor. Bu zamana kadar çocuğumuz kaç bankadan kredi çekmiş, kredi kartından kullanmış, tanıdığı çevresinden borç almış. Kısaca aile hangi taşı kaldırsa, o taşın altından borç çıkıyor. Kimine altın kimine TL kimine de döviz borcu. Evde yastık altında altın ya da nakit varsa onları da habersizce alıp kumara yatırabiliyor. Ne bilsin aile bu parayı çocuğunun aldığını. Bir süre hırsızdan şüpheleniyor.

Çocuğun bu borcu ailenin borcu. Güç bela, satıp savıp, borç harç öncelikli olarak ödeme yoluna gidiyor. İş bununla kalsa ne isteriz. Aile dokuz doğurarak bu borcu ödemeye çalışırken çocuğumuz bir bakmışsınız, bir daha oynamış. Gerekçe, elimde değil. Yani çocuğumuz kumar bağımlısı olup çıkmış. Borç ve bağımlılığa bir de yalan eklemek lazım. Çünkü gizli kapaklı yapılan işler hep yalanla yürür. Çocuğumuz aynı zamanda bir yalan makinesine dönüşmüş olabiliyor. Hatta borç alacak tüm yolları tükettikten sonra çocuğumuz hırsızlık yapma yoluna bile tevessül edebilir.

Bu yeni kumar türü maalesef gençlerin elinde bir bomba. Atılan bu bombanın zararını da tüm aile çekiyor. Bu yolda intiharlar, evli ise ayrılıklar da oluyor. Kaçan huzuru söylemeye gerek yok.

Bu konuda ne yapılır ne edilir bilmiyorum ama benim çocuğum yapmaz, biz çocuğumuzu şu terbiyeye göre yetiştirdik, bizim çocuğumuzun işi başından aşkın. Kumara vakti olmaz demeye gelmez. Zira bu yeni kumar türü her genci yutabildiği gibi her aileye de sirayet edebilir. Bu konuda bu kumar siteleri için devlet ne yapabilir, acaba tedbirler alabilir mi, bu sitelere girişi zorlaştırabilir mi bilmiyorum. Cimer yoluyla devlete öneri sunabiliriz. Lise ve üniversite öğrencileri derslerde hocaları tarafından bu konuda bilinçlendirilebilir, tehlikesine işaret edilebilir. Diyanet sadece yılda bir kez aralık ayının son haftasında içki, kumar ve yılbaşı kutlamasına dair bildik hutbe verme yerine aralık ayını beklemeden bu dijital kumara mutlaka dikkat çekmelidir. Aileler, çocuğumuzun gelir ve gider durumunu o değilden takip edebilir.

Sonuç olarak bu neslin şeytanı bol. En büyük şeytanları da bu dijital kumar bataklığı. Allah gençlerimizi bu tuzağa düşmekten korusun. Bu tuzağa düşenleri de tez elden kurtarsın. Onlara ve herkese helalinden rızık yemeyi nasip etsin. Ailelerin de yardımcısı olsun.