Futbolda Kaht-ı Rical *

İthalat ve ihracat ürünlerinde ithalatın daha fazla olduğu, gelir ve gider tablomuzun denk olmadığı, bu yüzden sürekli cari açığımızın olduğu bir gerçek.

Gelir gideri karşılamadığından sürekli borç almak suretiyle devamlı faiz borcu ödemek durumunda kalıyoruz. Yani boyumuzdan büyük harcıyoruz ama boyumuz kadar üretmiyoruz. Ayağımızı da yorganımıza göre uzatmayınca ekonomik yönden iki yakamız bir araya gelmiyor.

Bu durum sadece ekonomide değil, hemen hemen her alanda böyle. Mesela futbolumuzu ele alalım.

Süper Lig kulüplerinin;

Çoğu futbolcuları yabancı,

Çoğu teknik direktörleri yabancı,

2024-2025 sezonunun ilk yarısında bazı kritik maçlarda görev yapan VAR hakemleri yabancı,

Sezonun ikinci yarısından itibaren tüm maçlarda görev yapacak VAR hakemleri yabancı.

Orta hakemlerin de yabancı hakem olması dillendiriliyor.

Hele şuna bakar mısınız. Süper Lig kulüpleri 14 yabancı alabiliyor. İki tanesi tribünde olmak şartıyla 12 tanesi oynayabiliyor.

Bu kadar yabancının içinde bu ülke futbolcusunu bulmak için mumla aramak gerek.

Adeta Süper Ligi, futbolcusundan teknik direktörüne ve VAR hakemlerine varıncaya kadar ülke futbolu yabancı işgali altında dense yeridir.

Kısaca futbolumuz yabancı futbolcu ve teknik adamların para kazandığı bir cennet. Cennet ülkede yaşıyoruz dedikleri bu olsa gerek. Bir farkla. Yabancılar için cennet bu ülke.

Bu yabancı futbolcu bu yabancı teknik direktörler bu yabancı VAR hakemleri bizimkilerden daha mı ucuza görev yapıyor? Böyle olsa hiç gam yemem. Adeta yabancılara ödenen paralar bizimkilere ödenenin kaç katı. Üstelik avro cinsinden.

Yabancı futbolcu ve teknik direktörler hedeflenen başarıyı yakalayamadığı zaman imzalanan sözleşme bitinceye kadar kuruşu kuruşuna parasını alıyor. Öncesinde gönderilenler ise tazminatlarını alıyorlar. Maaşı gecikti mi kıyameti koparıyorlar. Kulübü şikayet ediyorlar ve kulübü mahkûm ediyorlar.

Süper Ligimiz futbolcu ve teknik adamı yönünden bu bolluğu yaşarken Avrupa ve dünya kupasında ise gözle görülür bir başarımız yok. Ligde aslan kesilen takımlar Avrupa maçlarında tel tel dökülüyor. Yabancı bolluğundan milli takıma seçecek alternatif futbolcumuz pek yok. Seçilenlerin çoğu da Avrupa kulüplerinin alt yapısından yetişenler.

Bizde alt yapıya önem verme yok. Alt yapıdan doğru dürüst futbolcu yetişmiyor. Halbuki yabancıya çuval dolusu para verip borç batağına saplanmaktansa alt yapıdan yetişen futbolcularla başarıyı kovalamak daha kolay. Unutmayalım ki GS’nin 2000’li yıllardaki UEFA ve Süper Kupa başarısında GS alt yapısından yetişen futbolcuların payı büyüktü. GS’nin o zamanki kadrosunda üç, dört yabancı var idi. Diğerleri kendi çocuğumuz idi.

Ülkenin milli takımının teknik direktörü b12e yabancı diyeyim de ne demek istediğim daha iyi anlaşılsın. Her alanda olduğu gibi futbol alanında da durumumuz bu.

Sanırım, futbolumuzda yabancı olmayan bir Federasyon başkanı bir de kulüplerin başkanları kaldı. Onları da yabancılardan seçelim, olsun bitsin. Belki de başarısızlığımızın sebebi bunlardır.

Sahi futbolda da bu kaht-ı ricali neye borçluyuz?

*12.02.2025 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır. 

Tarihi Buğday Pazarındaki Bir Çay Ocağının Duvarından (2)

Bir önceki yazımda, Tarihi Buğday Pazarındaki Bir Çay Ocağının duvarında bulunan yazılara yer vereceğimi söylemiştim. Bu yazımda bu duvar yazılarından okuyabildiklerime sayfamda yer vereceğim:

"Kavga yok. Çay var".

"Bana gönül koyma. Çay koy".

"Çaysız bir hayat düşünsene. Tövbeeee bismillah".

"Zabağnan zor uyanıyozzz".

"Hayat, hesapla değil, nasiple yaşanır".

"Papatya çayının beni sakinleştirmesi için bardağıyla beraber birinin KAFASINA VURMAM LAZIM".

"Sahi, sevgi neydi?". (Bu yazının altında "Selvi boylum, al yazmalım" filminden bir fotoğraf. Türkay Şoray'ın kucağına başını koymuş Kadir İnanır'ın bir resmine yer verilmiş.

"Oksijeni bilmem ama yaşamak için çay şart!".

"Hayat kaç dakika nefes aldığınız değildir. Aslında hayat, nefesinizi kesen kaç dakika yaşadığınızdır".

"Dobarlan, bırakma kendini".

"Herkesin acısı sevgisi kadar!" (Müslim Gürses)

“Bugün de bitti. Gram akıllandık mı? HAYIR”.

“Seni seviyorum cümlesinden daha güzel bir cümle var elbette. Gel, ÇAY Koydum, içelim”.

“Gözlerimin kahvesinden koy ömrüme, kırk yılın hatrına sen kalayım..”.

“MÜSLÜMAN;

 Nimetle buluşunca "Elhamdülillah"

 Enteresanlıkla karşılaşınca; "Sübhanallah"

Hata edince; "Estağfurullah"

 Darılınca ; "Hasbunallah"

 Tevekkül anında; "Tevekkeltüalellah"

Zorlukla karşılaşınca; "La havle vela kuvvete illa billah"

Musibet anında; "İnna lillahi ve inna raciün" der..”.

“Çay içiyorsak sebebi var”.

“Gönül kimi severse aşk onda güzeldir”. Neşat Ertaş

“Çay neredeyse mutluluk oradadır”.

“Hiçbir zaman doğru insan çıkmaz karşına; ya zaman yanlıştır ya da insan”. Dostoyevski

“Her şeyden biraz kalır diyor birileri,

 çoğulluk haklılıktır

kavanozda biraz kahve

kutuda biraz ekmek

insanda biraz acı

insanda biraz mutluluk...”. Turgut Uyar

“Çünkü sen ölüme yağmur oldun”. (Müslim Gürses’in resmi)

“Garibanın yüzü gülür mü?“.

“Kaybettiğim her şeyin sonunda kendimi kazandım”.

“Yaz dostum, güzel sevmeyene adam denir mi?” Barış Manço

“Çay, lav yuuu”. (çay bardağı resmi)

“Bize üç çay bir de wifi şifresi”.

“Sen benim ne çektiğimi biliyor musun?”.

“Şimdi bana kaybolan yıllarımı verseler”. (Sezen Aksu’nun resmi)

“Senin sesin güzeldir”. (çay resmi)

“DEVAMKE”.

“Sonra çay bize bir gerçeği daha öğretti. Bekleyen her şey soğur, acır ve bayatlar”. (çay resmi)

“Mars’ta su bulsam, önce bi çay koyarım. Çay önemli!”.

“Benim sana verebileceğim pek bir şey yok aslında. Çay var içersen, ben var seversen”.

“Mutluluğu bulan konum atsın”.

“Kendimi seviyorum. Çünkü bu işi biri yapması lazım”.

“Herkesi mutlu edemezsin. Çünkü sen kahve değilsin”.

“İyi şeyler zaman alır”.

“Oldu oldu. Olmadı, çay içeriz”.

“Kahve neredeyse mutluluk oradadır”.

“Çayın demsizini, insanın denizini sevmem”.

“Olursa olur. Olmazsa sanki bir bize mi olmuyooo”.

“Biz keyifçi insanlarız. Her türlü güleriz”.

“Kahven’den bir yudum bile almamışsın. Korktun mu beni kırk yıl sevmekten? “.

“Seni seviyorum cümlesinden daha güzel bir cümle var elbette

Gel, oralet koydum içelim”.

“Üzülme param, ben de bittim”.

“Çay veren insan kötü olur mu hiç? “.

“Kahvesiz bir hayat düşünsene

Tövbeee bismillah”.

“Bir kahve içsek de

Kırk yıl kitlesem”.

Şükür ki bitti. Ben yaz yaz yoruldum. Çaycı ise tüm bunları ayrı ayrı duvara iliştirmekten üşenmemiş.

Not: Yazım hataları var. Halk ağzı var. Bir kısmını düzeltmekle beraber çoğunun yazımına sadık kaldım. 

Tarihi Buğday Pazarındaki Bir Çay Ocağının Duvarından (1)

İşim olmadığı zaman çarşıya yürür, Aziziye civarında bir çay ocağına oturur, arkadaşlarla laflarız.

Bazen de kimseye haber vermeden çay ocağına gidip bir başıma oturduğum olur. Otururken bir, iki, bazen üç yazı yazdığım olur.

Havanın güneşli olduğu zamanlarda da Tarihi Buğday Pazarının içinde çaylarımızı yudumlar, ardından dağılırız.

Adı Tarihi Buğday Pazarı olsa da buğday namına bir şey yok burada. Buğday yerine bol çay ocağı açılmış. Bu tarihi yerin içinde ve dışında kaç esnaf var saymadım ama içinde 7-8 adet çay ocağı var.

Bu kadar çay ocağı burası için fazla mı fazla. Çünkü esnafa çay vermekten ziyade dışarıdan gelen müşterilere çay satışı yapılıyor.

Oturma yerleri de müsait olunca hem oturmak hem çay içmek hem de eşiyle dostuyla buluşmak isteyenlerin uğrak yeri oluyor burası.

Tarihi Buğday Pazarında oturmak istediğimizde genelde tercihimiz, Doğu kapısının sağındaki çay ocağının önü olur.

Bugün biraz erken çıktım.

Hava da yaz günlerinden kalma olunca, Buğday Pazarına yöneldim.

Arkadaşlar çıkıncaya kadar hem çayımı yudumlayayım hem de bir şeyler yazayım istedim.

Boş masa yoktu. Nereye oturayım derken çay ocağının önündeki masa boşaldı.

Yüzüm çay ocağına dönük oturunca, çay ocağının duvarlarındaki yazılar dikkatimi çekti.

Neler yoktu neler. Adeta her şey yazılmış. Yazılar çay ocağı sahibinin nelere ilgi gösterdiğini de ortaya koyuyor.

Daha önceki oturmalarımızda çay ocağına uzak masalarda oturduğumuz için çay ocağının duvarı bu şekilde dikkatimi çekmemişti. Çay parasını vermek için içeriye girince de hesabı ödeyip çıkar gideriz.

Hiçbir çay ocağının duvarını bu şekil süslemeli ve yazılı görmemiştim. Adeta ilmek ilmek işlenmiş. Bu işi yaparken de hiç üşenilmemiş.

Yazmak da canım istemeyince, camdan görünen yazıları üşenmeden okumaya başladım.

Dedim bu duvar yazılarından bir yazı çıkar.

Çayı getiren görevliye, içerinin fotoğraflarını çekebilir miyim dedim. Elbette dedi.

Az sonra masama gelen bir arkadaşla oturup çayımızı içtikten sonra hesap ödemek için içeri girdiğimde, sahibinden tekrar izin aldım. Duvarın fotoğrafını çekebilir miyim dedim.

İzin çıkınca sizler için fotoğrafladım.

Sadece fotoğrafları koymakla da kalmayacağım.

Fotoğraftan okuyabildiğim yazıları da sizler için aktaracağım. Yalnız gevezeliğim bir sayfayı duvar yazılarına diğer sayfamda yer vereyim.

Park ve Bahçelerin Ahvali

Pazar günü Muhacir Pazarına gitmek için evden çıktım.

Giderken Millet Bahçesinin içinden geçtim.

Hava da yaz günlerinden kalma güneşli olunca Konyalı Millet Bahçesinin içinde idi.

Yürüyüş parkurundan yürürken etrafı gözlemleme imkanım oldu.

Kimi çimlerin üzerine oturmuş kimi banklara kimi de bir ucundan diğer ucuna transit geçiyor.

Bahçenin müşterileri kalabalık. Gruplar halinde oturmuşlar özellikle çimlere. Yiyip içiyorlar.

Kimdir, necidir diye kulak misafiri oldum geçerken.

Kahir ekseriyeti Arapça konuşuyor. Belli ki Suriyeli. Belki ki bu Bahçe uğrak yeri bunların. Yiyecek ve içecekleriyle gelmişler. Büyük erkekler bir tarafta, kadınlar bir tarafta, gençler ise ayakta muhabbet ediyorlar.

Bir uçtan diğer uca transit geçenler ise öyle zannediyorum, Konyalılar. Kendilerini yabancı hissetmiş olmalılar ki eğleşmeyip transit geçiyorlar.

İnşaatı devam etmekte olan Ulu Cami ve Kur'an kursunun eteğinde oturan kumrular gördüm. Bunlar bizden gayri. Sarmaş dolaş olmuşlar. Aşkımıza bu cami inşaatı şahit olsun istemişler.

Sadece bu Bahçe'de değil, diğer park ve bahçelerde de Suriyeli hakimiyeti var.

Suriyelilerin tüm parklara kendilerini atması, saatlerce parklarda vakit geçirmesi bana şunu düşündürdü. Bunlar, bizim gibi bir, iki, üç kişinin yaşadığı büyük evlerde yaşamıyor. Çoğu çok kötü evlerde kalabalık yaşıyorlar. Havanın iyi olduğunu gördüklerinde rahat bir nefes almak için kendilerini park ve bahçelere atıyorlar.

Bulundukları yeri hiç garipsemiyorlar, hiç yabancılık çekmiyorlar. Dil sorunları zaten yok. Çatır çatır Türkçe konuşuyorlar. Sanırsın ki doğma, büyüme ve birkaç nesil buradalar.

Park ve bahçeleri bu şekilde Suriyelilerin doldurması rahatsız ediyor mu? Hayır. Herhangi bir serkeşlik yapıyorlar mı? Hayır. Gelip geçeni ve oturanı rahatsız ediyorlar mı? Hayır. Bağırarak ve çağırarak konuşuyorlar mı? Hayır. Giyim ve kuşamları rahatsız ediyor mu? Hayır. Çevreyi kirletiyorlar mı? Hayır. Sadece dikkat çekiyorlar.

Bizimkiler mi? Bizimkiler bu tür park ve bahçeleri pek kullanmıyorlar. Onlar kafelerdeler. Sınıf atladılar. Böyle bedava yerlerde pek oturup vakit geçirmezler.

Bu arada bu Millet Bahçesinin yürüyüş parkuru ilk açıldığında, yanlış hatırlamıyorsam, 900 ya da 1000 adım idi. Nasıl bir malzeme kullanıldı ise parkurun yüzeyine döşenen kauçuk kısa zamanda mantar tarlasına döndü. Sonra yeniden döşediler. Öyle zannediyorum, daha iyisi döşenmiş olmalı ki nicedir sağlam duruyor. Fakat hangi akla hizmet ise yürüyüş parkurunun bir kısmını iptal ederek yürüyüş mesafesini kısaltmışlar.

Ölümlerden Ölüm Beğen Anadolu İnsanı!

Ey Anadolu insanı! Madem ki Anadolu'yu yurt ve mesken edinmişsin. O halde bu ülkede yaşamanın bir bedeli olduğunu da biliyor olmalısın.

Sakın ola, bu coğrafyanın şartları ağır, coğrafya kader deme. Bil ki coğrafya kader değildir. Sadece coğrafya kadarsın.

Bu coğrafyanın şartlarına uygun yaşamazsan, bunun tedbirini almazsan, emaneti iş bilenlere teslim edip onları takip etmezsen bil ki bu coğrafya seni yutar, boğar, öldürür.

Ki bugüne kadar olup biten tecrübelerden faydalanıp coğrafyaya uygun yaşamadığın bir gerçek. Bu durumda kendi düşen ağlamaz ve ölümlerden ölüm beğeneceksin.

Bil ki bu coğrafyada tesadüfen yaşayıp tesadüfen ayakta kalacaksın. Ama ölümün taammüden olacaktır. Bu taammüden ölüm o kadar çok ve çeşitli ki bahtına hangisi çıkar, işte bunu kestirmek mümkün değil.

İşte seni bekleyen ölüm çeşitleri:

Yatağında vadenle ölmek. (Çok zor bir ihtimal. Her kula nasip olmaz.)

Bir turistik otelde yanarak can vermek. (Bu biraz sana bağlı. Kayak yapacağım dersin. Sonrası gelir. Burada seni iki seçenek bekliyor olacaktır. Ya yanarak öleceksin ya da kurtulma ümidiyle yüksek kattan atlatacaksın. Merak etme. Her ikisi de ölümle sonuçlanır. Birinde yanıp kül olursun, diğerinde kırılmadık yerin kalmaz.)

Bir depremde enkaz altında kalmak. (Karaman dışında yaşadığın her yerde bu risk var. Ya oturduğun bina yıkılır ya da binan yan yatar. İslami usullere göre defnedilip defnedilmeyeceğini merak etme. Daha enkaz altında iken salan verilir. Kokmadan kefenlenerek cenazen kılınır ve defnedilirsin.)

Bir sel baskınında boğularak ölmek.

Deprem riski olmayan ya da riski az bir ilde yaşıyorsan, çürük binada ölme şansını yakalamak.

Bir çığ felaketinde hayata veda etmek.

Bir grizu patlamasında veya maden ocağında can vermek.

Toprak kaymasında toprağın altında kalarak toprağa doymak.

Bir teröre, canlı bombaya kurban gitmek.

Vatan savunmasında şehit düşmek.

Bir yurt yangınında yanıp kül olmak.

Bir heyelanda çamura doymak.

Bir trafik kazasında hayata veda etmek.

Düğün veya eğlence merkezinin çökmesi sonucu ölmek.

Trafikte kavga sonucu gitmek.

Boşanma aşamasında tek kurşuna maruz kalmak. (Bazen sayısız bıçak darbesi de tercih edilebiliyor.)

Arka arkaya gelen bir aracın altında kalmak.

Kaldırımda yürürken, yaya yolunu tercih ederken gelip birinin vurması ve sürümesiyle can vermek.

Tren kazasıyla gitmek.

Doktorsan bir hasta yakını aracılığıyla üzerine kurşun yağdırılmak suretiyle ölmek.

Öğretmensen, bir öğrenci ya da öğrenci yakını vasıtasıyla hayata veda etmek.

Cinnet geçirmiş birinin eliyle ölmek. 

Psikopat birinin zevk ve hazzına kurban gitmek. 

Torun, oğul, eş cinayetine maruz kalmak. 

Tecavüz ve istismarın ardından boğulmak. 

Balta, satırla doğrandıktan sonra çuvala konup çöp konteynerine atılmak. 

Gördüğünü anlatır endişesiyle daha çocuk yaşta öldürülmek, delilleri karartmak amacıyla cesedi saklamak. 

Namus cinayetine kurban gitmek. 

Kan davasının kurbanı olmak. 

Faili meçhul cinayete maruz kalmak. 

Yan baktın, dik baktın kavgasıyla hayatından olmak. 

6284 sayılı kanuna göre uzaklaştırma cezası alan koca tarafından öldürülmek. 

Aldatma ve ihanetten dolayı canından olmak. 

Kiralık katil eliyle ölmek. 

Siyasi cinayete kurban gitmek. 

Trafik kazası süsü verilerek öldürülmek. 

Avlanma esnasında avlanmak.

İnşaattan düşerek ölmek. 

İş kazasına kurban gitmek... 

Tüm bunlar ve daha fazlasına maruz kalmadı isen intihar yoluyla öbür dünyaya gitmek de seçenekler arasında.

Hangi seçeneklerden biriyle ölürsen öl, sakın ola kim vurduya gittim diye üzülme. Gözün arkada kalmasın. Çünkü ardında senin hakkını arayacak ve sorumlularından hesap soracak yetkililerin olacaktır. Hatta duruma göre cenazene bile katılanlar olacaktır.

Orta Asya'dan Anadolu'ya

Kavimler Göçü sebebiyle hayata tutunmak için ta Orta Asya'dan gelip Anadolu'yu yurt edinmişiz.

Bu Anadolu ki onlarca medeniyete beşiklik etmiş ama hiçbiri kalıcı olmamış. Bir şekilde yok olmuşlar.

Bir sonraki medeniyet buralarda hüküm sürmüş.

Her biri hüküm sürmüş ama kalıcı olamamış. Sebebi her birinde farklı olsa da bu coğrafyada yaşamak zor ve şartları ağır olsa gerek. Bu zorluğa talip olanlar bir şekilde bedel ödemişlerdir.

Biz gelmeden önce Ermeni ve Rumlar varmış bu ülkede.

Biz gelip Anadolu Selçuklu Devletini, sonra Osmanlı Devletini kurmuşuz.

Anadolu Selçuklu Devletinin ömrü uzun olmamış.

Osmanlı, yüzyıllar boyu yurt edinmiş bu toprakları.

Anadolu merkez olacak şekilde üç kıtada at koşturmuş.

Koca koca devletler eyaleti olmuş.

Asya, Afrika ve Avrupa kıtalarının çoğu yeri bizim olmuş.

Buraları fetih mantığıyla almışız. İlayı kelimetullah demişiz. Bize göre fetih, toprağını kaybedene göre işgal.

Öyle zannediyorum, başkası da bizim toprağı alsa buna işgal demez.

Sonuçta adına fetih de dense işgal de dense hizmet de dense sömürü de dense bu topraklar sahiplik yönünden el değiştiriyor.

Aldığımız toprakları işleyememişiz.

Yeraltı ve yerüstü zengin doğal yatakları sanayiye döndürüp paraya tahvil edememişiz.

Gittiğimiz yerlerde bir mahalle kurup Anadolu'dan insan götürmüşüz. Bir vali atayarak buraları yönetmişiz.

Oralara kültür ve medeniyet götürdük mü bilmiyorum ama bıraktıktan sonra bizden pek bir iz kalmamış. Dilimizi konuşan bile yok.

Fethettiğimiz yerlerin kaçı Müslüman oldu, sonrasında kaçı Müslüman kaldı bilmiyorum.

Ademi merkeziyetten midir, gün geçtikçe güç kaybettiğimizden midir, çağın ruhunu okuyup çapa uygun kendimizi geliştiremediğimizden midir, fethettiğimiz topraklarda tutunamamışız.

Milliyetçilik veya başka sebeplerle elimizde tuttuğumuz, tutarken çok da yararlanamadığımız topraklar bir bir elimizden çıkmış. Arta kalanı da Birinci Dünya Savaşının akabinde yeni süper devletler kendi aralarında paylaşmışlar.

Bize kala kala Anadolu toprakları kalmış.

Cennet vatan dediğimiz bu vatanın bizim için ne derece cennet olduğu tartışılır. Çünkü başımızda bela ve musibet pek eksik olmuyor. Mesela bizi nasıl bir ölüm bekliyor, bu bile muamma bizim için.

Bizi bekleyen ölüm çeşitlerine “Ölümlerden Ölüm Beğen Anadolu İnsanı” başlıklı yazımda bahsedeyim.

Turşusu Kurulacak Çocuklarımız

Evliliği bitiren sebepler üzerinde durmak istiyordum ki aklıma turşu geldi. Ne alaka demeyin.

Turşuyu millet olarak çok severiz. Her sofrada mutlaka yerini alır. Millet o kadar güzelim yemeği yer. Ama yemek esnasında ve yemekten sonra konu yemeklerden ziyade turşu üzerine olur. "Bu seneki kurduğum turşu pek iyi olmadı ama bir bakın" der ev sahibi. Misafir de "Ellerine sağlık. Pek güzel olmuş. Nasıl yapmıştın. Şu tarihini ver de seneye ben de öyle yapayım" der. Konuşma bu minval üzere gider. "Bu sene turşum erken bitti. Şu kadar bidon kurmuştum. Herhalde erken kurdum. Seneye geç kuracağım" gibi.

Şimdi gelelim evliliği bitiren sebeplere. Her evlilik ve boşanma kişilere özel olsa da genelde benzer sebepler sayılabilir.

Yüksek beklentiler. Evlenecek gençler evlenmeden önce evlilik çıtasını çok yüksek tutuyor. Şöyle olacak, böyle olacak gibi. Evlendikten sonra bu beklentiler gerçekleşmeyince soğukluk meydana geliyor. Hatta hayal kırıklığı yaşanıyor. Ne umdum ne buldum deniyor. Şimdiki aklım olsa evlenmezdim. Evlensem de aday seçiminde daha titiz olurdum pişmanlığı duyuyor.

Çiftler birbirine baskın çıkmaya çalışıyor. Benim dediğim olacak, senin olacak atışması başlıyor. Hırgür eksik olmuyor. Birbirlerinin beğenmedikleri yönlerini düzeltmeye çalışıyorlar. Birbirlerini oldukları gibi kabul etmiyorlar.

Eşlerin birbirlerinin anne ve babalarını eleştirmeleri ve yarıştırmaları. Senin annen şunu yaptı, bunu yaptı. Baban şunu dedi. Düğünümüzde şu zorluğu çıkardı. Şuraya geldiler, buraya gittiler. Şu işimizi yapmadılar. Görgü yok. Oturduğu yeri bilmiyorlar gibi. Biri böyle der de öbürü durur mu? Şimdi böyle mi oldu. Ağzımı açtırma benim. Benim annem olmasaydı, şu olurdu. Babam bizim için neleri göğüsledi. Ona kalırsa, senin ailenden ne gördük gibi. Ben anne ve babama laf söyletmem. Onlar benim her şeyim. Değerlim. Ailemden bahsederken ağzını yıka gibi.

Anne ve babaların çiftlerin her şeyine karışması. Gençleri bir türlü kendi hallerine bırakmamaları.

Kız anne ve babalarının aşırı korumacı olması. Çiftlerin en ufak bir tartışmasında pireyi deve yapmaları. Kızım, kendini ezdirme. Arkandayız demeleri. Bununla da yetinmeyip, damat, kızımız bizim değerlimiz, biriciğimiz ve her şeyimiz. Biz onu yolda bulmadık. Sahipsiz sanma. Onu üzersen hayatı sana zindan ederiz türü tehditlere vardırmaları.

Düğünden sonra dünürlerin gidip gelmeyi, görüşüp konuşmayı kesmeleri. Birbirlerine yabancı gibi olmaları. Dünürler böyle olunca çiftlerin anlaşmazlıklarında da bir araya gelememeleri.

Çiftlerin birbirlerinin ailelerine eşit mesafede ve eşit uzaklıkta olmamaları. Bir tarafa yaklaşıp diğer tarafa uzak kalmaları. Ailelerin de oğlan elden gitti, kız elden gitti, çocuğumuzu bize soğuttular psikolojisine girmeleri.

Düğün öncesi ailelerin birbirlerine zorluk çıkartmaları. Olur olmaz her şeyi aldırmaları. Özellikle oğlan tarafının aşırı borca girmesi.

Çiftlerin sorunlarını diyalog yoluyla çözmemesi, bağırıp çağırmadan konuşamamaları, gerekirse şiddete başvurmaları, kızın en ufak bir şeyde ailesini çağırması, gelin beni götürün demesi ya da çekip gitmesi, ben ailemi terk edemem, vazgeçemem demesi. Ne olduğunu anlamadan kız ailesinin yangına körükle gitmesi. Her halükarda damadın suçlu görülmesi.

Çiftlerin kendi aralarında olup bitenlerden ailelerin haberdar olması.

Tartışma ve anlaşmazlıkların zamana bırakılmaması. Her şey bitti, artık istemiyorum gibi kesin ifadelerin kullanılması.

Dünürlerin veya çiftlerin ya da karşılıklı akrabaların bir anlaşmazlık durumunda soğukkanlılığı ve sağduyuyu kaybetmeleri. Bir daha birbirinin yüzüne bakamayacak sözleri söylemeleri.

Tarafların birbirine özellikle erkeğin şiddet uygulaması. (Kadınlar da şiddet uyguluyor ama bunu erkekler pek söylemez. İçine atar.)

Taraflar karşılıklı veya bir tanesinin eşini başkasıyla aldatması.

Eşinin şikayeti üzerine erkeğin uzaklaştırma cezası alması.

Çiftlerin ev tutarken veya herhangi bir şehre yerleşirken benim aileye yakın, senin aileye uzak olacağız yarışına girişmeleri.

Dünürlerin evliliğin devamından ziyade ayrılsınlar yarışına girmeleri...

Evliliği bitiren veya fitilini ateşleyen sebepler böyle uzar gider. Evlilikler de pamuk ipliğine bağlı ve kimsenin birbirine eyvallahı olmayınca haliyle evlilikler son bulabiliyor ta da kavga gürültü devam ediyor.

Başka sebepler de vardır ama çoğu evlilikleri bitiren sebeplerin başında, çiftlerin ailelerinin, çocuklarını kendi hallerine bırakmaması, anlayıp dinlemeden yangına körükle gitmesi, kız annelerinin aşırı korumacılığı, eskiden olduğu gibi duvağınla çıktın, kefeninle gelirsin denmemesi, kızın çıktığı evinin ardına kadar açık tutulması, kızım iyi düşün denmemesi, eşlerin sağlıklı düşünmemesi, bize ne oluyor dememesi, diyaloğun kesilmesi gibi sebepler sayılabilir.

Yazım uzadı farkındayım. Ama yazımın başında bahsettiğim turşu kurma ile bir bağlantı kurmam lazım.

Kızını verdikten sonra güya kızını koruyorum, damada ezdirmeyeceğim. Kızım arkandayız türünden aşırı korumacılık yapan kız anneleri, bilin ki aile kolay kurulmuyor. Sen de zamanında kolay aile kurmadın. Bu yaşa gelinceye kadar az zorluk yaşamadın. Tamam, kızını yolda bulmadın. Ama bu yaptığınla bir evliliği sonlandırıyorsun. Yani kızının ocağını söndürüyorsun. Bil ki baban seni zamanında everirken, gelinliğinle gidiyorsun, kefeninle döneceksin derken seni gözden çıkarmadı. Bunu derken, ev bark sahibi ol. Zorlukta vurup kapıyı gelme. Evliliğini kurtar. Aile ol aile demek istedi. Bugün sen de böyle de kızına. Yok diyemeyeceksen, kızının her işine burnunu sokacaksan, be kardeşim, niye evlendirdin kızını? Evde tutup turşusunu kursaydın. Anne kız mutlu bir hayat sürseydiniz de başkasının huzurunu bozmasaydınız.

Not: Yanlış anlaşılmasın. Boşanmalarda tüm suç kız annelerinde ve kızda demek istemiyorum. Bir defa bir yerde, bir ailede sorun varsa, suç tek taraflı olmaz. Suç hem erkekte hem kadında olur. Suçun sadece oranı değişiktir.