Bir Otostopçu ile Elli Dakika (2)

15 yaşında iken kaçırmış ilk eşini. Dayısının kızıymış kaçırdığı. İki defa istemiş dayısından. Vermeyince kaçırmış. Dayısı telefon açmış. Telefonu açtığına göre benden korkmuyorsun. Şuraya gel demiş. Tabancayı alıp gitmiş. Dayısı ile buluşma yerine girerken tabancayı arabaya bırakmış. Dayısı yapmayacaktın demiş. Senden iki defa istedim. Kızın da beni istiyor. Başka ne yapabilirdim demiş.

Bu arada 15 yaşında araba kullanıyor, silah da taşıyor. Benim otuzu geçmiş çocuklarım ve 20'sindeki küçüğüm daha tabanca yüzü görmedi ki kullanmayı bilsinler. Ben de babayım, dört çocuk yetiştirdim diye kas kas kasalırım. 

Ailede ikinci evlilik yapan ilk kişiymiş. İkinci eşi de Arapmış. Şanlıurfa'da oturuyormuş. Gidip istemiş. Şanlıurfa'da oturmak şartıyla vermiş kayınvalidesi. Sözümü tutmayıp Şanlıurfa'da oturmuyorum gerçi dedi. İkna kabiliyetim iyi dedi laf arasında. 

Ortaokul 6.sınıftan terk. Okulu terke mecbur kalmış. Çünkü babası hapse girince aileye bakmak için çalışmak zorunda kalmış. 

Biz soruyoruz, o cevap veriyor. Atıyor mu, tutuyor mu, gerçekliği var mı, varsa ne kadarı gerçek bilmiyoruz.

15 yaşında kız kaçırmasına, belinde tabanca taşımasına ve ehliyetsiz araba sürmesine şaşırmayın. Bizim Ali 12 yaşında iken dükkan açmış. Dükkanım var benim dedi. 

Ne dükkanı olabilir? Sıkı durun. Galeri açmış.

Zengin misiniz, bu yaşta bu kadar parayı nereden buldun dedik.

Ne zengini. Ailecek çapa yaparız yıllardır. Oradan artırdıklarımıza açtım dedi. 

Galeri hala faal. 

Şimdi kim var galeride dedik. 

İş olmaz bu mevsim. Kapalı dedi. Belli ki kışın açıyor bizim Ali. Yazın çapa. Kışın galeri. İnşallah galeride el arabası yapmıyordur.

Desene şu anda arabamızda bir ağa var. Boşuna almamışız dedik. Para gani demedi. Canınız sağ olsun da demedi. 

Şu anda yanında tabanca var mı dedim. Yok dedi ama ikna edici gelmedi bana.

Nereden, nasıl, hangi soruya cevap verirken söylediğini hatırlamıyorum ama şu cevabı da ilginçti: "Biz isimsiz yaşarız, hasımsız yaşamayız dedi.

Amcası da içeride imiş bu arada. Eşiyle uygunsuz yakaladığı birinin kafasına 37 çivi çakmış amcası. Kanlıları, sanırım kan davası gütmemek için 4-5 milyon kan bedeli istiyormuş.

Babasının, zamanında niçin hapis yattığını sormadık. Amca da cinayetten içeride yattığına göre aşiret değillermiş ama ailecek suç makinesi mübarekler. Ali'nin içeriye girip girmediğini sormadım. Kim bilir, Ali de girmiştir oralara. (Devam edecek) 

Bir Otostopçu ile Elli Dakika (1)

Cumartesi günü iki arkadaşla birlikte Güneysınır'da bir cenazeye katıldık. Ardından eş dost ziyareti ve sılayırahimin ardından Konya'ya dönmek için hareket ettik.

Güneysınır'ın çıkışında, gençten biri el kaldırdı. Arabada nasılsa yer var, şunu da alalım deyip yavaşladım. 

Nasılsa güpegündüz. Üstelik yanımda da iki arkadaş var. Size güveniyorum dedim. Bize güvenme. Biz karışmayız dediler, iyi mi? 

Dururken bu civarın çocuğu olmadığını anladım. Çok tekin birine de benzemiyordu. Her yerine de dövme yaptırmış mübarek. 

Sakın nasıl alırsın tanımadığın birini demeyin. Riski varsa da huyumdur. Huylu huyundan vazgeçmeyeceğine göre başa gelen çekilir. Yeter ki yol üzerinde beklerken göreyim. İster el kaldırsın ister kaldırmasın. Varır yanına dururum. 

Çocuğu çok tekin biri görmesem de iki arkadaşa güvenerek almak istedim arabaya. Yeter ki arabada boşluk olsun. Hoş, arabada boşluk olmasa da arkayı dörtleyerek Ulukışla'dan Ereğli'ye dönüşte, elinde valizle yürüyen genci almışlığım ve Ereğli'ye kadar getirmişliğim var fi tarihinde. Hane halkı bu tasarrufa, nereye alacaksın diyerek  homurdanmıştı ama ne edersiniz ki huy. 

Neyse gelelim Güneysınır-Konya yolculuğumuza. 

Otostopçuyu aldım arabaya. 

Buralı değilsin belli. Kimsin, necisin, burada ne arıyorsun dedik.

İlçede çapa işleri yaparız. Siverekliyiz biz. Ailecek buradayız çapa mevsimi. Her yıl geliriz buraya dedi.

Yol boyu otostopçu ile konuşarak geldik. İsmi de Ali imiş.

İlginç bir kişilik bu arada. 

Yanında beraber oturdukları arkadaş, Şanlıurfa Siverek mi dedi. Siverek dedi. Soru tekrarında yine Siverek dedi. 

Sana Şanlıurfa Siverek mi diye bir kez daha sorsaydı, inecektin galiba dedim. İnerdim dedi. Biz Siverekliyiz. Şanlıurfalıyız demeyiz. Kimse bize Şanlıurfalı olduğumuzu söyletemez dedi.

Şanlıurfa'dan bu kadar niye nefret ettiğini söyledi bir arkadaş. Onlar bizi, biz onları sevmeyiz. Mekke müşrikleri Müslüman olur, biz yine de Şanlıurfalıyız demeyiz dedi.

Zaza mısın dedim. Hayır Kürdüm dedi. 

Biz sordukça, Ali açıldı. 

19 yaşında iki evli imiş.

Bu yaşta evli hem de iki evli. Vay anasına... (Devam edecek) 

2023-2024 Süper Liginin Düşündürdükleri

Efendim, bu sezon Süper Lig tarihinde görülmemiş ilkleri yaşadık.

Ne gibi?

99 gol ve 99 puan alan FB, lig tarihinin rekorunu kırmasına rağmen şampiyon olamadı. Rakibi ise üç haneli puanlara geçerek 102 puanla şampiyonluğa uzandı. Bugüne kadar bu kadar gol ve bu kadar puan toplayan olmadı. Her iki ezeli rakip, kırılmayacak bir rekora imza attı. Bu sezon niye böyle oldu?

Ekonomiyle yani enflasyonla alakası olmasın?

Ne alaka?

Enflasyonla birlikte hayat pahalılığı aldı başını gitti. Fiyatlar uçtu. Düşük değerde bir ürün kalmadı. Haliyle enflasyona orantılı olarak takımlarımız buna uyum sağladı. Çift hanenin sonunu hatta üç haneyi buldu. Yani paramız gibi puan bolluğu oldu.

Enflasyon hep çift hanede kaldı. Hiç üç haneyi bulmadı. Attın ama tutmadı. 

Doğru. TÜİk'e göre çift hanedeyiz. Ama ENAG'a göre üç haneli enflasyon hayatı yaşıyoruz.

Ligin altındaki düşük puanlı takımlarla şampiyonluğa oynayan iki takım arasındaki uçuruma ne dersin?

Sosyal adalet dengesizliğine tipik bir örnek. Bu enflasyonlu hayatta zenginle fakir arasında uçurum oluştu. İlk iki takım, zenginler kulübünü temsil ediyor. Ki sayıları azdır. Aşağıdaki takımlar da fakirleri temsil ediyor. Ki sayıları çoktur. Açlık sınırının altında kalanlar ligden düştü. Yoksulluk sınırında olanlar ipten döndü. Yukarıdaki takımları, aldıkları yüksek puanla yüksek gelir sahibi kişilere benzetebiliriz. Alttakileri ise en düşük emekli maaşı alan kişilere hatta yaşlılık ve dul maaşı alanlara benzetebiliriz. Bunların çoğu sosyal yardımla ayakta kalıyor. Kendi kendine yetmeyince haliyle destek lazım. Takımlardan bir tanesi de mesela Konyaspor sosyal yardımla ayakta kaldı. Aradaki takımlar ise sayıları fazla olmasa da orta direği temsil ettiler bu sezon. Bunlar da asgari ücretle ya da hafif üstü bir ücrete talim ettiler denebilir.

Başkent ekibine de yazık oldu. Ankaragücü’nün suçu neydi? Ona niye sosyal yardım yapmadı Trabzonspor?

Ankaragücü’nün suçu forması. Formadan kaybetti. Bir de teknik direktöründen. Maç öncesi formayı değiştirseydi, değiştirmese bile “senin düşman bellediğin takımın formasıyla sadece renk benzerliğimiz var. Biz o takımla ve zamanında o takımda top koşturan, şimdilerde bizde teknik direktörlük yapan kişiyle organik ve inorganik bağımız yok. Biz onlardan değiliz, onlar da bizden değil” deseydi, belki de Trabzonspor’dan sosyal desteği bu takım alacaktı. Böyle dedilerse bile Trabzonspor formayı görünce sahasında dört-üç yenildiği Fenerbahçe maçını hatırladı. Ana len Fener forması. Bize üç atmışlardı. Biz Fenere atamadık. Bari renktaşından alalım rövanşı deyip yediğinin bir fazlası olan dört gol birden attı. Aslında bu goller Ankaragücü’ne değil, Fener’eydi anlayacağın. Hasılı Ankaragücü Fener formasının kurbanı oldu.

Fener’in bu sene şampiyon olamamasının ve 10 yıldır şampiyonluk yüzü görmemesinin sebebi ne olabilir?

Fener’in bazı yöneticileri ayak oyunu olan futbolu ayak ve beyinleriyle oynayacakları yerde akıl ve beyni bir tarafa bırakıp tamamen ayak oyunlarına yöneldi. Saha dışı işlerle uğraştı. Başkanları eliyle gelene çattı, gidene çattı. Topla oynayacağı yerde ayak oyununa yönelince şampiyonluk elden gitti. Zaten başkanları da benim başkanı olduğum kulübü şampiyon yapmazlar dedi. Nitekim şampiyon olamadı.

O zaman niye kulübün başında? Fener’e yazık değil mi?

Buna rağmen yine adaylığını açıkladı. Bir üç sene daha istiyor.

Amacı ne?

Kılıçdaroğlu’nun kırılamayan rekorunu yakalamak.

Ne alaka?

Kılıçdaroğlu da onca genel başkanlığı döneminde, ezeli rakibine karşı hiç başarılı olamadı. Buna rağmen tekrar tekrar genel başkan adayı oldu. Seçimleri kaybetse de genel başkanlığı hep kazandı. Son kaybettiği seçimin ardından yine aday oldu ama bu sefer delegesi yeter artık dedi. O hesap, Ali Koç da altı yıllık başkanlığı döneminde şampiyonluk yüzü görmedi. Yeniden aday olarak kulübün bir üç yıl daha şampiyon olmamasına katkı sağlamak istiyor anlaşılan. Kısaca ne kendisinin yüzü güldü ne kulübün ne de taraftarının.

Ali Koç çok seviyor ama kulübünü.

Rakibine karşı hep kaybeden sabık genel başkan da çok seviyordu partisini. Sevgi tek başına karın doyurmuyor şekil A da görüldüğü gibi.

Bu sene ve gelecek sezon olmak üzere iki sene Fener şampiyon diyen müneccim Meral’e de bel bağlamış çoğu Fenerli. Bu konuda ne dersin?

Şampiyonluk böyle gelmiyor. Belki bir umut deyip astroloğa  bel bağlamış olmalılar. Düşmeye gör. İnsan nelere umut bağlar böyle. Bu tip Fenerliler belki gelecek sezona umut bağlarlar. Çünkü iki yıl demişti astrolog. Bu sene tutmasa da belki seneye tutar.

Onu bilmem. Kimse de bilemez. Yalnız Fener taraftarının sabrı kalmadı. Şimdilik GS’yi yenerek tatmin oluyor. Sence Fener ne zaman şampiyon olur?

Onu ben de bilemem. Yalnız ezeli rakibine karşı her seçimi kaybeden genel başkan gidince partisi son seçimleri kazandı. Fener’de de demirbaş ve zengin başkanlar dönemi sona ererse neden olmasın. Yani başkanlar değil, kulüp ön plana çıkarsa neden olmasın.

Daha Ne Yapsın İsmail Kartal?

Hac görevini yapmasının ardından, büyük ve köklü kulübün teknik direktörlüğüne getirildi.

FB ilk defa bir hacı teknik direktör tarafından çalıştırıldı. 

İlk ikiden hiç aşağıya düşmedi. Kah birinci kah ikinci oldu. 

FB, başka güçler tarafından şampiyonluğu elinden alınarak ligi ikinci tamamladı ama teknik direktörleri, maçın yanında milli ve manevi değerleri de ihmal etmedi: 

99 puan aldı. 

99 gol attı. 

Sakın 99 puan ve 99 gol tesadüf demeyin. Zira tabiatta tesadüflere yer yoktur. Hactan gelip takımın başına tek yetkili olarak geçen Hacı İsmail'in mutlaka bir bildiği var. 

Bir defa 99, Allah'ın 99 ismidir. Aynı şekilde namazlardan sonra 33 sübhanallah, 33 elhamdülillah, 33 de Allahü ekber demek için tespihlerde 99 sayısı gerekli.

Ayrıca rakibinin attığı 92 golün ve topladığı 102 puanın herhangi bir mübarekliği yoktur. Okan ne bilsin haccı ne bilsin mübarek sayıları. Daha hacca bile gitmiş değil belki. Namazda gözü yok ki 99'lu tespihten haberi olsun. Var gör, Allah’ın 99 isminden de haberi yoktur.

Bu durumda İsmail, bilerek 99 puanı, 99 golle süsledi. Şayet 102 puanın herhangi bir anlamı olsaydı, İsmail puanını mutlaka 102'ye çıkarırdı. Öyle ya 99’u alan ve atan daha fazla puan alır ve gol atardı.

Ne edersin ki İsmail şeytan taşlamaktan futbola pek zaman ayıramadı. Taşlaya taşlaya bitiremedi.

Bunca olumsuzluğa rağmen Hacı İsmail Hoca tevazuu hiç elden bırakmadı. Belki ligi ikinci tamamladı ama istatistikler gerçek şampiyonun kendisi olduğunu gösteriyor:

Çünkü puan üstünlüğü, güzel oyun, psikolojik üstünlük ve fikstür üstünlüğü FB’den yanaydı. Astrolog Meral Hanım’ın kartları da İsmail’in şampiyonluğunu gösteriyordu ayrıca. Ama gel gör ki Meral Hanım’daki bu inanç, eski başkan Aziz Yıldırım’da yoktu. Ligin bitmesine iki hafta kala Mourinho'yu getirmeye kalktı.

Üstelik şampiyonluğun en büyük adayı ezeli rakibini, güzel bir oyunla, sahasında bir eksikle evire, çevire yenerek gerçek şampiyonluğun kim olduğunu cümle aleme göstermişti. Hem hırsızlara hem şerefsizlere rağmen üstelik.

Rakipleri, Hatayspor’a yenilmiş ama kendileri yenilmemişti. Trabzonspor’u ve BJK’yi deplasmanda yenmişlerdi.

Buna rağmen mevcut Başkanı “Ben bu kulübün başında olduğum müddetçe FB’yi şampiyon yapmazlar” diyerek İsmail’in önüne taş koydu. Eski Başkan kendisine hiç inanmadı ve kazanırsa teknik direktör arayışına gireceğini açıkladı.

Attığı gollerden sonra asker selamıyla ün yapmış eski futbolcuları Bülent, Sivas’ta kendilerine takoz oldu.

Ne olursan gel diyen Konya sağ gösterip sol vurdu. Halbuki Konya’nın hamisi ezeli ve ebedi hasımları Trabzon vardı. Ne diye kendilerine takoz oldu, anlaşılır gibi değil.

Hasılı içte ve dışta başka güçlerle uğraştı İsmail. Buna rağmen 99 puanı 99 golle süslemeyi bildi. Bu kadar puan ve golü bularak lig tarihine geçti. Kırılmadık rekor bırakmadı. Gel gör ki şampiyon yapmadılar.

Bu durumda şerefli ikincilik ve gönüllerin şampiyonluğu kalıyor İsmail’e. Önemli olan da bu değil mi?

Hasılı İsmail daha ne yapacaktı? Bence İsmail’i birileri emellerine alet ederek onu kurban seçti.

Merkez Camiine Haksızlık Yapmışım

Konya Millet Bahçesinin köşesine yapımı devam etmekte olan Merkez Camii ve Kur'an Kursunun hem ihtiyaç olmadığına hem konan ismine hem de büyüklüğüne oranla, kondurulan küçük kubbeyi estetik yönden eleştiren "Büyük Camiye Küçük Kubbe" başlıklı bir yazı kaleme alıp paylaşmıştım. 

Yazıyı okuyan bir arkadaş "Ne var bunda? Sen bir de İstanbul Esenler Otogar Camii ve minaresinin mimarisine bak, haline şükret" şeklinde bir yorum yazmış. İlaveten bu Camii ve minaresinin resmini göndermiş. Cami ve minaresinin

Gönderilen bu cami ve minaresinin görünce, küçük kubbesinden dolayı Konya Merkez Camiine haksızlık yaptığımı anladım. Çünkü Konya Merkez Camii, Esenler Otogar Camiine göre bir şaheser. Esenler Camii ise minaresi ile birlikte ucube bir görüntü veriyor. Tek başına minaresi ise minareden ziyade sanki füze görüntüsünü andırıyor. 

Bir de Afyon Üniversitesi Kampüs Camiinin görüntüsüne yer vereyim. 

Türkiye'de bu şekil ucube daha ne kadar mabet var, kim bilir? 

Merak ediyorum, mimarımız mı yok? Ki çok sayıda var. Mimarlarımız kendilerini yetiştirememiş mi ya da biz yetiştiremiyor muyuz? İyi mimarlarımız var da biz onlara bu camilerin projelerini vermiyor muyuz? Yerlerine, ahbap çavuş ilişkisi içerisinde ehil olmayanlara mı veriyoruz? Mimarlarımız şaheser bir esere imza atmaktansa garip ve ucube bir proje çizerek bu şekil mi hayırla yad edilmek ve hatırda kalmak istiyorlar? 

Haydi mimarlar macera peşinde. Bu projeyi çizdirenler niçin bu ne biçim proje, biz bu projeyi kabul etmiyoruz demezle? Devletin ilgili yetkilileri böyle ucube mimari örneklerine niçin sessiz kalırlar da müdahale etmezler? Diyanet İşleri Başkanlığı bu tür kötü mimari örnekleri için niçin bir şey demez? 

Hasılı çok sayıda camimiz var ama çoğu estetikten ve zarafetten yoksun. 21.asırda hala örnek ve bize özgü bir mimarimiz yok. Her alanda olduğu gibi maalesef cami mimarisinde de yokuz. Bu duruma da üzülmemek elde değil. 

Süper Lig Maratonu Sona Erdi

2023-2024 Süper Lig maratonu sona erdi.

Şampiyonluk yarışını, ezeli rakibinin üç puan önünde tamamlayan GS kazandı.

24.şampiyonluğunu kazanarak 5.yıldızı takmaya son bir adımı kaldı.

Bu sezonu şampiyon tamamlayan GS'i tebrik etmek lazım.

Lige bir hafta kala on kişi oynadığı maçta ezeli rakibini 1-0 yenerek umutları son haftaya taşıyan ve ligi ikinci bitiren FB de tebriki hak etti.

Sezonun başından beri şampiyonluğun en güçlü iki adayı olan GS ve FB'yi, rekabete kattıkları katkı ve getirdikleri heyecan dolayısıyla tebrik etmek gerek.

Gönül isterdi ki şampiyonluğa oynayan takım sayısı daha fazla olsaydı. Çünkü lige renk, hey açan ve kalite gelirdi. Keşke ligin üst tarafı da düşme hattındaki takım sayısı kadar olsaydı. Çünkü esas heyecan ligin altında idi. İstanbulspor Karagümrük ve Pendikspor'un ardından ligden düşecek dördüncü takım son haftaya kadar sürdü. Bir doksan dakika kah Konyaspor kah Ankaragücü ligden düştü. Sonunda ligden düşecek 4.takımı Trabzonspor belirledi ve Başkent ekibi Ankaragücü Süper Lig'e veda etti. Ankaragücü'ne yazık oldu. Belki de Ankaragücü, Trabzon karşısında sarı lacivert renkli formasının kurbanı oldu. 

Bir zamanların Ziraat Türkiye ve Süper kupasını kazanmış Konyaspor’a, bu sezon sahasında çok maç kaybetmesi, çok sayıda teknik direktör değiştirmesi ve oynadığı kötü oyun yakışmadı. Trabzon sayesinde lige tutundu. Ümit ederim ki seneye daha iyi bir takım kurarak ligde kendini gösterir. Oynayacağı oyunla iyi ki düşmemiş dedirtir. Yoksa ligden düşmeyi bir sezon ötelemiş olur.

Depremden kötü bir şekilde etkilenen ve bin bir sıkıntıyla boğuşan Hatayspor'un lige tutunması, memnuniyet verici.

Karagümrükspor gibi iyi oynayan bir takımın ligden düşmesi üzüntü verici.

Hatasıyla, sevabıyla, yanlış ve tartışmalı kararların çokça olduğu ve algı oluşturmaya yönelik bir ligi geride bırakırken bu sezonun garip bir lig olduğunu belirtmek isterim. Bu da ligimiz adına üzüntü verici. Çünkü şampiyon olan takımla ligden düşen takım arasında 86 puan fark var. Lige son sırada tutunan Konyaspor’la şampiyon takım arasında 61 puan var. Yine ilk iki ile üçüncü takım arasında 35-32 puan fark var. Bu da Ligimizdeki takımlar arasında rekabet ve Ligimize kalite gelmesi yönünden uçurum olduğunu göstermekte. Şampiyon ile son takım arasında puan yönünden makas ne kadar daralırsa Ligimize kalite geleceğini düşünüyorum.

Yazımı bitirirken kısa kısa şu hususlara da değinmek isterim. Konyaspor ile GS maçının berabere bitmemesi şaibe yönünden iyi oldu.

Sezonun kaybedeni, nicedir ekranlarda boy gösteren ve bu sezonun şampiyonunun FB olacağını söyleyen müneccim kızımız oldu. Attı ama tutmadı.

Şampiyonluk maçından bir gün önce kongre yaparak yeni başkanını ve yönetim kurulunu seçen GS’yi tebrik etmek isterim. Sessiz, sedasız, kavgasız ve nizasız bir seçim yaptılar. Kazananı ve kaybedeni birlik oldu. Gelmiş, geçmiş tüm başkanlar GS’in başarısı için yan yana geldi ve kenetlendi. Takım seçimden olumsuz etkilenmedi. Bu seviyeyi korumaları yönüyle başkan adayları ve üyeleri kocaman bir tebriki hak etti.

On yıldır şampiyon olamayan ve ligi ikinci sırada bitiren FB’ye de bir parantez açayım. FB büyük takım olarak kalmak istiyorsa, ezeli rakibi GS’in yönetimini örnek almasında fayda var. FB, başkan adaylarının atışmasından, başkanlarının kavgacı ve gerilimli yönetim anlayışından vazgeçmesi ve oyunuyla adından söz ettirmesi iyi olur. Değilse, başkanları eliyle bu tarihi kulüp eski başarılarından gittikçe uzaklaşacaktır.

Bir diğer husus, çoğu FB’lilerin ve başkanlarının GS fobisinden ve nefretinden bir an evvel kurtulmaları gerekir. Çünkü bu kadar hazımsızlık rekabetten öte bir şey. Belki de bu hazımsızlık, şampiyonluk sayısında FB’yi GS’in ardına düşürdü. Çünkü çoğu FB’li için şampiyonluk mu, GS’i yenmek mi, bu ikisinden birini seçin dense, öyle zannediyorum, çoğu GS’i yenmek şampiyonluktan önce gelir diyecektir. Halbuki FB’nin buna ihtiyacı yoktur. GS’i yenmekle yetineceğine maratona odaklanması başarıyı getirecektir.

Bir diğer husus, FB şampiyonlukta bir Çapanoğlu arayacağına, Şampiyonu sahasında bir eksikle yenebildiğimize göre zamanında daha kolay maçları sahamızda kaybetmeseydik,  şimdi şampiyon biz olurduk özeleştirisini yapabilmelidir. Başarısızlığına gerekçe üretmemelidir.

Nüfusta Tehlike Çanları

Özal döneminde nüfus planlaması teşvik edildi. Az çocuk yapın, bakabileceğiniz kadar çocuk sahibi olun bilgilendirilmesi yapıldı. Boy boy kamu spotları yayımlandı. Sağlık ocaklarında planlama üzerine birimler açıldı. Adeta ülke olarak bir seferberlik ilan edildi.

Cumhurbaşkanı Erdoğan ise bu nüfus planlamasının tam aksi yönünde açıklamalarda bulundu. Gerek katıldığı nikah törenlerinde ve başka konuşmalarında en az üç çocuk tavsiyesinde bulundu. Hala da ortamını bulduğu zaman bu görüşünü yineliyor. 

Aslında üç çocuk öylesine söylenmiş bir temenni ve tavsiyeden ibaret olmasa gerek. Nüfus artışının makul seviyede artması için bu şart. Çünkü bir çocuk nüfusu eksiye götürür. İki çocuk nüfusu yerinde saydırır. Üç çocuk ise nüfusta artı artış demektir.

Özal dönemi nüfus planlaması üzerine çalışmalar, bildiğim kadarıyla istenildiği gibi sonuç vermedi. İyi ki böyle oldu.

Açıklanan veriler dikkate alındığında, Erdoğan’ın üç çocuk önerisi de sonuç vermemiş görünüyor. Çünkü önceki yıllarda binde yedi olan nüfus artış hızımız, 2023 yılında binde 1,1'e düşmüş ve 2022 yılına göre 2023 yılında nüfusumuz sadece 92 bin kişi artmış.

Bu artış çok az. Böyle giderse bir müddet sonra nüfus önce yerinde sayar. Sonra eksiye düşmeye başlarız. Bu da bir ülke için tehlike çanlarının çalması demektir.

Nüfus artışımız onca teşvik, temenni ve öneriye rağmen niçin düşüyor? Bunun üzerine kafa yormamızda fayda var. Öyle görünüyor ki az çocuk yapın, üç çocuk yapın teşvikinin vatandaş nezdinde bir karşılığı yok. Kimse sipariş üzerine bir planlama yoluna gitmiyor. Herkes bildiğini okuyor.

Nüfus artış hızının bu derece düşmesinde elimde bilimsel bir veri yok. Kendimce nüfus artırışının düşmesine dair görüşlerimi yazacağım.

TÜİK’e göre 2023 yılında evlilikler de bir önceki yıla oranla 1,82 azalmış. Aynı şekilde boşanmalarda da 2,01 azalma olmuş. Evlenme yaşı da erkeklerde 28,3’e çıkarken kadınlarda 25,7’e yükselmiş.

İstatistiğe göre hem evlenme oranında azalma var hem de evlenenler daha geç yaşta evlenme yoluna gidiyor. Nüfus artışının azalmasında bu iki verinin etkisi var.

Evlenmelerde azalmanın sebebi başka sebepler olsa da herhalde en önemlisi ekonomik maliyet olsa gerek. Çünkü haydi deyince bugün düğüne kalkan 600 bin ila 1 milyonu gözden çıkarması gerekir. Bu maliyetin altından kaç kişi kalkabilir ve düğün yapabilir? Evlenenlerin de daha geç yaşta evlenmesinde bu ekonomik tablonun etkili olduğunu düşünüyorum.

Diyelim ki düğün maliyetinin altından kalkıldı ve borç harç evlilik yapıldı. Yeni evliler haydi deyince çocuk düşünmüyor. Bunda evliliğin devam edip etmeyeceği neden olabilirse de bunda da en önemli sebebin evlenen çiftlerin çalışıyor olması. Çünkü günümüzde kadın da erkek gibi çalışmak zorunda. Eskiden çalışan kadın sayısı az iken günümüzde çalışan kadın nüfus, çoğu mesleklerde erkeği solladı. Eskiden nasılsa anne çalışmıyor, çocuğa bakacak var denirken, günümüzde çalışan çiftler çocuk düşünürken iyi de çocuğumuza kim bakacak düşüncesi içerisine giriyor.

Çiftler daha çocuk planlamadan ve çocuk olmadan bakıcı planlaması yapmak zorunda kalıyorlar. Çoğu çift ilk etapta ücretli bakıcı düşünmüyor. Çünkü bakıcı için en az bir asgari ücreti gözden çıkarmak gerekiyor. Bu da bir maliyet çiftler için. Bu maliyetin altından kalkabilseler bile çoğu kimse ücretli bakıcıyı tercih etmiyor. Çünkü bu şekil bakıcıya güvenemiyor. Anne ilk etapta ücretsiz izin alsa da ücretsiz iznin de belli bir süresi var. Ki maaş alamayacağı için çoğu kimse ücretsiz izne de ayrılamıyor. Çocuğa bakma işi de genelde büyükannelere kalıyor. Büyükanne de kaç çocuğa bakacak? Bir ya da iki toruna bakabiliyor. O yüzden çalışan çiftler çoğu zaman tek çocukla yetiniyor. Bu da nüfusun eksiye doğru gerilemesi demektir.

Bir diğer husus, bir çocuğun bakımı, annenin ücretsiz izin alması ve büyükannelerin bakmasıyla bitmiyor. Çünkü ilkokul ve ortaokul bitinceye kadar çocuk bakıma muhtaç durumda. Bu yüzden çalışan anne-baba, anasınıfı çağına gelinceye kadar çocuğunu kreşe vermek durumunda kalabiliyor. Kreşler de cep yakıyor maalesef. Bu da ayrı bir maliyet.

Çocuğun bezini, mamasını, çocuk odasını, çocuk koltuğunu, oyuncağını üst baş vs. masrafını saymaya gerek yok.

Ailelerin doğacak veya büyüyecek çocuğunun geleceğini görememe, ileride bunları baş göz etme, iş güç sahibi yapma ve bakma endişesinin de etkili olduğunu düşünüyorum.

Hasılı günümüzde çocuk bir maliyet. Bakımı bir dert. Büyüyünce okuması ve istihdam durumu ayrı bir dert.

Bu durumda nüfus azalmasın da ne yapsın?

Tehlike çanları çalmaya başlamışken bu konunun ele alınıp üzerine ciddiyetle gidilmesinde yarar görüyorum.