Suriyeliler Suriye'deki son gelişmeler dolayısıyla ülkelerine geri dönerler mi, dönmezler mi? Dönerse ne kadarı döner ne kadarı kalır bilinmez. Şu var ki rejim değişikliği dolayısıyla geri dönüşte bir kıpırdama olduğu bir gerçek.
Bazıları Suriyeliler gitmeli artık derken bazıları da Suriyelilerin hepsi gitmemeli. Çünkü giderlerse sanayide, imalat ve tekstil alanında çalışan kalmaz. Bizim insanımıza iş var ama çalışmıyor. Suriyeliler giderse işveren işçi bulamaz diyor. Bunu sadece çarşı pazardaki insan söylemiyor, bazı işadamları da söylüyor, siyasetçisi de.
Gerçekten Suriyeliler giderse sanayi durur mu? Bizim insanımız sanayide çalışmaz mı?
Hiç kimse kusura bakmasın. Suriyeliler giderse sanayi çökmez, Afganlılar giderse tarım ve hayvancılık sektöründe çalışacak eleman bulamayız endişeleri yersiz bir endişedir. Çünkü Afgan ve Suriyelilerin şunun şurasında bizim ülkede 10-13 yıllık mazisi var. Bu yabancılar yokken bu ülkenin tekstil, üretim, imalat, inşaat ve sanayisinde kim çalışıyordu? Herhalde hepimiz kabul ederiz ki buralarda bu ülkenin insanı çalışıyordu. Suriyeli ve Afganlılar giderse bu ülke insanı buralarda yine çalışır.
Şu denirse, Suriyelinin çalıştığı fiyata bu ülke insanı çalışmaz dersek, burada oturup bir düşünmemiz lazım. Eğer kaçak çalıştıralım, asgari ücret veya altında ucuz fiyata çalıştıralım denirse, kimse kusura bakmasın, bu ülke insanı kaçak ve ucuz işçi olarak çalışmaz. Çalışırsa da pek az kişi çalışır. O da mecburiyetten.
Neden derseniz, bu ülke insanının şartları ile Afgan ve Suriyelinin şartları ve ihtiyaçları aynı değildir.
Bir defa Afgan'ı ve Suriyelisi sıfırı tüketerek bu ülkeye sığınmıştır. Ülkelerinde ölümü görüp bu ülkede sıtmaya razı olmuştur. Ev yok, bark yok, iş yok. Ayakta kalmak için ne bulurlarsa seçim hakkı olmaksızın çalışacaklar. Tıpkı işsizlikten dolayı Avrupa’ya çalışmaya giden her gurbetçinin orada ne iş buldularsa çalıştıkları gibi. Ayrıca ülkelerine göre bu ülke Avrupa ayarında bir ülke. İş bulunca çalışacaklar.
Aldıkları ucuz ücretle nasıl geçiniyorlar, bizimkiler de çalışıp geçinsin denirse, bu kıyas elma ile armudu toplamak gibidir. Bir defa Suriyeli ile Afganlı bizim yüzüne bakıp burun kıvırdığımız derme çatma evlerde yüksek kira vererek oturuyorlar. Aynı evde ana, baba, oğul, eş, kardeş vs. birlikte yaşıyorlar. Yani hepsi geniş aile. Ne iş buldularsa çalıştılar. Baba da çalıştı, oğul da. Bir eve birden fazla maaş girdi. Halbuki bizim insanımız böyle mi? Bizde her evlenen çocuk ayrı eve taşınıyor. Yani çekirdek aile. Bir başına bir evin kirasını verip ailesini geçindiriyor. Çünkü bizde onlar gibi geniş aile ile oturma yok.
Bir örnek vermek istersem, eski oturduğum tripleks evde 1400 lira kira veriyordum. Aynı site içinde Suriyeli iki aile vardı. Birinde iki evli kardeş birlikte oturdu. Diğerinde ise baba, üç oğlan olmak üzere hepsi evli idi. Eve üç bin lira kira veriyorlardı ama aynı evde dört aile oturuyordu. Hepsi de kabala iş alarak inşaat sektöründe çalışıyordu. Anlatmak istediğim ben bir aile olarak eve 1400 verdim. Onlar ise dört aile üç bine oturdu. Bu demektir ki bunların kirası 750 liraya geldi.
Bir örnek daha. Suriyeli bir öğrencim vardı. Dersine çalışıp geliyordu. Son iki üç hafta dersine bakmadan geldi. Niye böyle bıraktın dedim bir gün. Hocam, dersime çalışıp gelmem gerekiyordu. Yalnız evde ders çalışacak yer bulamadım dedi. Çok mu kalabalık dedim. Hem de nasıl dedi. Tamam kalabalık olabilirsiniz ama daha önce o kalabalıkta çalışıp geliyordun dedim. “Kaç haftadır eve teyzem ve halamlar da geldi. Onlar gelince bizim düzen bozuldu” dedi. Gitmeyecekler mi dedim. Kalacak yerleri yok. “Bizimle yaşayacaklar” dedi.
Ertesi hafta dersine çalışıp gelmiş bu öğrenci. Misafirler gitti mi yoksa dedim. “Hayır hocam, misafirler duruyor. Bu ödevimi de banyoda yaptım bu sefer” dedi.
Kısaca Suriyeliler çok çok kötü eski evlerde bir düzine belki de daha fazla kişi birlikte yaşarken bizde ise koca koca evlerde baba anne ayrı, oğul gelin ayrı sıfır evlerde yaşıyoruz. Haliyle bizim giderle Suriyelinin gideri aynı değil.
Bir diğer husus, Suriyeli ve Afganlı bu ülkeye girerken sıfırı tüketmiş gelmiş. Bu ülkede hayata sıfırdan başlıyor. Bizde ise hayat ne kadar zor olursa olsun daha sıfır tüketilmemiş.
Bizim insanımızın iş beğenmemesinde ve daha ucuz işte çalışmamasında başka bir sebep daha var. Belki de en önemlisi. Bu da maarif politikamız. Bunu da diğer yazımızda ele alalım.
*01.01.2025 tarihinde Anadolu'da Bugün gazetesinde yayımlanmıştır.
