Hem Geri Alınmaz Hem de Değiştirilmez Mal (2)

Bir önceki yazımda hem toptan hem de perakende ev tekstil işi yapan bir esnaftan, yaptığım alışverişe ve o esnada şahit olduklarıma değinmiştim. Bu yazımda da soyu tükenmeye yüz tutmuş ama yok olmamak için direnen bu esnaf türüne değineceğimi söylemiştim.

Koca dükkanda bir estetik yok. Görsellikten eser yok. Adam sadece mal yığmış dükkanına.

Dükkanda sahibi ve yıllardır yanında çalışan bir çalışanı var.

Dükkanı mal ile dolu olduğuna göre belli ki zengin. Zengin olduğu kadar tok satıcı.

İlk havlu alırken hangi renk olsun diye evi aradığıma garipsemiş. Biz niye böyle olduk demişti. Ona göre gözün kapalı havlu alıp işte havlu diyeceksin. Eve falan sormayacaksın. Müşteriyi birden başından savma düşüncesi var. Alırken de tepeden bakıyor.

Toptan fiyatla perakende fiyat farklı olmasına rağmen perakende aldığında, sana toptan fiyattan yazayım diyor. Arada fark da sadece 10 lira. Takdir edersiniz ki toptan alışveriş yapan on lira ilavesiyle perakendecilik yapmaz.

Kadın müşteriye az önce 160 lira dediğine az sonra 170 yazması ilginç.

Değiştirmek istediğim havlulara kaçtan yazmıştık, bu öncekileri de kaçtan almıştın demesi de bir o kadar ilginç. Demek ki oturmuş bir fiyat yok. Tutturabildiğine. Hakkını yemeyeyim. Kaçtan aldığımı söylediğime o fiyata hiç vermedik demedi. İnandı. Buna da şükür.

Kadın müşterinin sizde kredi kartı yoktu değil mi sorusuna evet, yok demişti. Halbuki cumartesi ben kredi kartı ile ödeme yapmıştım. Post makinesi varken yok demesi, müdavimi olan müşterilerinin gözünün içine baka baka yalan söylemesi hiç hoş değil. Daha önceki alışverişlerimde sahibi olduğunu düşündüğüm yaşlı biri vardı. Ona kart dediğimde, var ama nakidin varsa iyi olur demişti. Ben de hep nakit vermiştim.

Bugün küçük iş yapan esnafta bile post cihazı varken koca toptan işi yapanda post cihazının olmaması mümkün değil. Belli ki devletten vergi kaçırıyor. Hem de bu kadar zenginliğin içerisinde. Tek kelimeyle ayıp.

Esnafın bir diğer ve en önemli ayıbı, “Satılan mal geri alınmaz ve değiştirilmez” yazısı. Hala bu devirde böyle esnaf kalmış mı demeyin. Var maalesef.

Bu esnaf zengin ve büyük de olsa hala küçük kalmaya mahkum belli ki. Eskiden çoktu çoğu dükkanların girişinde böyle yazı. Çoğu bu hastalığı terk ederken türünün son örneği olarak bu büyük esnaf küçük kalmaya devam ediyor.

Bu tür küçük esnaf, satılan mal geri iade alınmaz ve değiştirilmez yazarken sonra da müşterimin niçin büyük firmalara yöneldiğinden dert yanar. Halbuki o dert yandıkları büyük esnaflarda hem kredi kartı var hem aldığın ürüne göre taksit imkanı var hem de beğenmediğin zaman geri iade edebiliyorsun. İade ederken de surat asma falan yok. Sadece beyefendi, niçin geri iade ediyorsunuz şeklinde bir soru soruyor. Bunu da iade evrakına iade sebebini yazmak için soruyor. İhtiyaç fazlası desen bile sesini çıkarmıyor, geri iade alıyor. Bizim büyümeye niyeti olmayan küçük esnaf ise baştan kestirip atıyor. İade almam ve değiştiremem diyor. Halbuki günübirlik esnaflıktan ve ne satarsam kâr mantığından ziyade müşteri memnuniyeti esas alınmalı. Gerçi bizim bu tür küçük kalmaya mahkum esnafımıza ne desen boş. Hatta bu huylarından vazgeçmedikleri gibi yazdığınız yazıya “Değiştirilmesi dahi teklif edilemez” önerisi götürsen, hiç utanmadan bunu da eklerler.

Hasılı, dükkan ve işletmesinde “Satılan mal geri alınmaz, değiştirilir”, “Satılan mal geri alınmaz ve değiştirilmez”, “Satılan mal geri alınmaz ve değiştirilmez. Lütfen ısrar etmeyin” yazan esnaftan hiç alışveriş yapmamak lazım. Alışveriş yapmadığın gibi uğramayacaksın. Uğramadığın gibi selam vermeyeceksin. Selam verse de almayacaksın vesselam.

Ha üründe değişiklik yapılmışsa, üzerinden epey bir zaman geçmişse elbette geri alınmaz ve değiştirilmez. Kastım da bunlar değil. Ki böyle yapanlara da selam verip selamını almayacaksın. Hatta dükkana koymayacaksın.

Hem Geri Alınmaz Hem de Değiştirilmez Mal (1)

Cumartesi evden çarşıya çıkarken alışkanlık olsa gerek, alınacak bir şey var mı dedim. El-yüz havlusu alayım demiştin bir ara. Onu al bari dendi. Ne zaman demiştim alacağımı dedim. Bir ara havlu almıştın da hoşuna gitmişti, birkaç tane daha alayım demiştin, unuttun mu dedi ev ahalisi. Dememem lazım ama alayım olmazsa dedim. Siyasetçi değilim ama söz vermişim demek ki zamanında. Herkes siyasetçilere böyle sözünü hatırlatsa, çözülmedik sorunumuz kalmaz.

Neyse alacağım artık havluyu. Cebimdeki sıkışan parayı vereceğim. Hem ev sevinecek hem de esnafın yüzü gülecek. Böylece piyasa hareketlenecek.

Çıktım yola. Akşama kadar şura, bura derken yorulup eve döneceğimde havlu alacağım aklıma geldi.

Hemen kırdım ayaklarımı. Daha önceki havlu aldığım esnafa yöneldim. Bu sefer gençten bir tezgahtar vardı içeride. Her zamanki yaşlı tok satıcı yoktu.

Delikanlı, el yüz havlusu alacağım dedim. Üst tarafında 110, 100, 90, 80 TL fiyatı yazan havluları gösterdi. Bir de kiloluk havluları gösterdi. Dedim en iyisi, sık dokunanı hangisi? (Hepsi iyiymiş bu arada). İşte şu. 100 lira yaparım dedi. Şu renk, bu renk derken karar vermede biraz oyalandım. Sevmezsin böyle müşteriyi değil mi dedim. Estağfurullah Abi. Biz neleri gördük. Dört yaşındaki çocuğa bornoz beğendirmek için saatlerimi verdim dedi. Sonunda üç renk beğendim. Kredi kartı ile ödeme yapacağım dedim. Tamam dedi. Ödemeyi yapıp evin yolunu tuttum.

Sofra hazırmış. Yemeği yiyip odaya geçerken havluları aldım. İşte şurada deyip odaya geçtim.

Az sonra bu havlular öncekilerden değil. Bambu alsaydın, bunlar yıkayınca sertleşir dedi hanım. Buldu havluyu, havlu beğenmez şimdi. Değiştirmek pek adetim değil ama pazartesi değiştireyim dedim.

Pazartesi havlu poşetini alıp esnafın yanına tekrar vardım. İki kadın müşterisi varmış. Epey bekledim.

Beklerken gözüm sağı sola kaydı. Gözüme, "Satılan mal geri alınmaz ve değiştirilmez. Toptan satış hariç" yazısı ilişti. Bari bir de “Değiştirilmesi dahi teklif edilemez” ilavesi yapsalardı dedim kendi kendime.

Eyvah ki eyvah dedim. Boşa geldim. Madem ki buraya kadar geldim. Şansımı deneyeyim diye bekledim.

Kadınlardan bir tanesi tek kişilik çarşafın fiyatını sordu. 160 dediğini duydum. Diğer alacaklarını da aldıktan sonra birlikte kasaya geldiler. Esnaf hesaplarken az önce 160 dediğini 170 olarak telaffuz edip hesap makinesine yazdı. Kadınlar fark etmedi. Birinin 790, diğerinin 890 tuttu alacakları. Kredi kartı yoktu değil mi sizde? Evet dedi esnaf. Bakayım nakidim var mı diye çantasından nakit çıkardı. Varmış deyip esnafa uzattı.

Kadın çantasına bakarken hafif sağ tarafa doğru dönünce, büyükler para çıkarırken ve satarken parayı kimseye göstermemek için sırtını dönüp öyle sayarlardı dedi. Esnaf da o da bir şey mi dedi. Benim imam hatipte okumama sebep olan dedemden para istediğimde, valla torunum yok. Ama dur komşudan isteyip geleyim diye öbür odaya geçerdi. Siyah poşeti cebinden çıkarır, vereceği harçlığı içinden alır, diğerlerini geri koyar, gelir verirdi harçlığı. Tüm parasını kimse göremezdi dedi.

Birlikte gülüştüler. Kadınlar ödemeyi yapıp çarşıya çıkmamak var bu devirde deyip giderlerken esnaf bana döndü.

Delikanlı, bu havluları cumartesi almıştım. Bambu olacakmış evin istediği. Bunlar bambu değilmiş dedim.

Genç tam bakalım tavında iken şom ağızlığım tuttu. Gerçi sizin değiştirmeme prensibiniz varmış. Bunu da az önce gördüm deyince, evet dedi. Biz satılan ürünü değiştirmeyiz demez mi. Tamam, bu prensibiniz eyvallah. Pazar kapalı olduğu için gelmedim. Cumartesi akşama doğru aldığım bu havlular daha açılmadı, kullanılmadı. Değiştirsen olmaz mı dedim. Ne bileyim yıkanmadığını dedi. Dün bir bugün iki. Ne ara yıkayalım. Üstelik değişmesi gerekeni niçin yıkayalım dedim. Baktı havlulara. Amca, prensibimiz ama bu defalık değiştireyim. Bunları kaçtan vermiştik dedi. 100'den dedim. Bambular şunlar. Hangisinden istiyorsun dedi. Bunların hepsi havlu. Hangisiydi nereden bileyim. Yalnız şu kısımdan almıştım dedim. Kaça almıştın dedi. 125'e dedim. İstediğim renkleri bulamadım ise de üç tane havlu seçtim. Üste ilave verip ayrıldım.

Başımdan geçen havlu alma ve değiştirme işi aynen böyle oldu. Diğer yazımda da günümüzde son demlerini yaşayan bu esnaf türü için birkaç kelam etmek isterim. 

Okulu Asan Dört Kafadar

Dört kafadar okulu kırmış bir öğleden sonra.

Gezip dolaşmışlar. Bir iş de yapmamışlar.

Akşama doğru Kızılay’a gidip kan gruplarını öğrenmişler günün kârı olarak.

Ertesi gün okula gitmişler ama okulun koyduğu kural gereğince, müdür yardımcısı, gidin velinizi getirin deyip bunları okula almamış.

Öyle ya. Veli okula gelecek. Benim bilgim dahilinde çocuğum okula gelmedi deyip teskere doldurup imza atacak. Değilse derse girmek ne mümkün.

Bilmeyenler ve unutanlar için Konya İHL’nin bir dönem böyle bir kuralı vardı. Sanırım bu kuralı iki, üç sene uyguladılar. Öyle zannediyorum, bu kural sadece bu okulun o dönemki yönetiminin nevi şahsına münhasır bir uygulamasıydı. Sonrasında bir veli, size ne, benim çocuğum gelmediyse. İş mi bu yaptığınız deyince okul bu uygulamadan vazgeçti. Ama vazgeçinceye kadar çoğu öğrenci ne çekti. Bunu ancak yaşayanlar bilir.

Bu dört kafadar babalarının yanına nasıl varsınlar da biz dün okula gitmedik desinler. Dediler diyelim. Kaç veli okula kadar gelip durumu izah eder.

Ben de kaçardım ama çarşamba günleri milli maç için kaçardım. Yaşar’ın kalemizi koruduğu ve 8 gol yediğimiz yıllardı.

Maçı seyreder, fazlasıyla golü yerdik. Yediğimiz gol yetmediği gibi ertesi günü de laflarıyla müdür yardımcısı bizi döverdi. İşin içinde milli maç için kaçma olunca, sağ olsun velimizi getirtmezdi. Karşılığında bir çuval laf yerdik.

Neyse biz dönelim tekrar bu okul kaçaklarına.

Dışarıda biraz oyalanmış bu dört kafadar. Ne yapalım ne edelim derken kafadarlardan bir tanesinin baba yarısı amcası varmış. Mahalli bir gazetenin sahibiymiş. Onun yanına gidelim, o bir çözüm bulur demiş bizimkiler.

Varmışlar gazete patronuna. Durum böyle böyle demişler. Gazeteci de okulun ilgili müdür yardımcısına, bunlar benim yeğenlerim. Bilgim dahilinde okula gelmediler demiş. Müdür yardımcısı da ikna olmuş. Tamam gelsinler okula demiş.

Dört kafadar soluğu okulda alırlar. Haliyle bir sevinmişler bir sevinmişler. Nasıl sevinmesinler. Babalarının haberi yokken bir telefonla işlerini halletmişler.

Müdür yardımcısının odasına girerler. Müdür yardımcısı da bunları beklemekte zaten.

Bunları görünce, müdür yardımcısı ayağa kalkar. Eline gazeteyi alır. Bir hışımla gazeteyi masaya çarparak, mahalli basına gitmişsiniz. Olmadı, ulusal basına çıkaydınız, olmaz mıydı, niye oraya gitmediniz demiş.

Dört kafadarın başından geçen bu anekdotu kafadarlardan bir tanesi anlattı. Hoşumuza gitti. Bize de katıla katıla gülmek kaldı.

Biz de gülelim. Yalnız gülünecek bir yer bulamadık derseniz, yazma diliyle konuşma dili farklıdır. Bunu 86/7C’li dört kafadardan dinlemek zorundasınız. Bunu en iyi yaşayan anlatır. Ben sadece nakilciyim.

Tamam, onlardan dinleyelim ama biz bu dört kafadarı bilmiyoruz derseniz, onlar kendilerini iyi bilir. Belki de bu yazıyı okuma zahmetine katlanırlarsa bizdik o kişiler derler. Şu var ki isimleri bende mahfuz.